Πάνε σχεδόν δώδεκα χρόνια από τότε άνοιξα αυτό το μπλοκ. Νομίζω ότι ύστερα από τόσο καιρό καλό θα ήταν να κάνω μια μικρό απολογισμό και να γράψω εδώ κάποια πολύ σημαντικά συμπεράσματα και διαπιστώσεις.
Έχω γράψει πολλά άρθρα τα οποία σήμερα δεν μου αρέσουν.
Ναι, και ντρέπομαι για κάποια από αυτά. Πάντα σε αυτά που έγραφα προσπαθούσα να βγάζω στον αέρα τις ιδέες μου, τα συναισθήματά μου, τις αντιλήψεις μου και όλα αυτά που συγκροτούν την προσωπικότητά μου. Διαβάζοντας τα γραπτά μου τότε και σήμερα βλέπω μια πορεία πολλών διαφορετικών “εγώ” μου. Απορώ κάποιες φορές, αν ήμουν εγώ αυτός που έγραψε ή σκεφτόταν αυτά τα πράγματα. Άλλες φορές παίρνω απόσταση και άλλες έρχομαι πιο κοντά στον άνθρωπο εκείνο. Κάποια από αυτά που διαβάζω ακόμα μου αρέσουν. Και κάποια άλλα με απογοητεύουν, με θλίβουν. Απορώ, πώς μπόρεσα να εκφράσω κάτι τέτοιο, πώς είναι δυνατόν να σκέφτηκα κάτι τόσο ανούσιο, τόσο ρηχό… Κι όμως, εγώ τα έγραψα τότε όλα αυτά. Εγώ ήμουν. Και δεν αποκλείεται – είναι μάλλον σίγουρο – να γράφω και σήμερα πράγματα, τα οποία θα τα κοιτάζω αύριο και θα σκέφτομαι το ίδιο.
Αυτό που έχω καταλάβει, είναι ότι είναι πολύ δύσκολο ο καθένας μας να ξεφύγει από λάθος σκέψεις, πλάνες κοινωνικής συμμόρφωσης και ελέγχου, αρρωστημένες συμπεριφορές και την επιρροή από τα πάθη και τα προσωπικά “κολλήματά” του. Μπορώ, όμως, να προσπαθήσω να τα περιορίσω όλα αυτά, όσο πιο πολύ μπορώ. Να μαθαίνω να ελέγχω τις σκέψεις και τα γραπτά μου. Τις πράξεις μου, τη συμπεριφορά μου, τις ιδέες και τους στόχους μου. Μαθαίνοντας να δίνω βάρος στο ευρύ feedback των ανθρώπων που με παρατηρούν και με ζουν και θέλουν να μου πουν τι βρίσκουν σωστό και λάθος στα παραπάνω. Χωρίς να εξαρτώμαι από αυτό, αλλά και χωρίς να μην του δίνω τη βαρύτητα που του πρέπει. Και να μην ξεχνώ ότι η αρμονία ανάμεσα σε αυτά τα δύο είναι δυναμική, πάντα αλλάζει.
Η υπερβολική ενασχόληση με την πολιτική με αλλοτριώνει.
Ένα καλό παράδειγμα άρθρων μου και γραπτών μου που δεν μου αρέσουν είναι τα περισσότερα εκείνα στα οποία ασχολούμαι με την ελληνική πολιτική, προσπαθώντας να υποστηρίξω όσο μπορώ την πολιτική μου άποψη εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Είναι λάθος. Ακόμα περισσότερο, όταν αυτό γίνεται στο προσωπικό μου μπλοκ. Είναι σαν μια “μόλυνση”.
Ναι, εμείς οι άνθρωποι είμαστε πολιτικά όντα και σίγουρα υπάρχει νόημα στην ενασχόληση με την πολιτική και με τα θέματα της κοινωνίας μας. Αλλά, όταν αυτό γίνεται υπέρμετρα, όταν κυρίως το πάθος και τα συναισθήματα είναι οδηγοί της πένας, τότε μαζί μ’ αυτά θα αναδυθούν και ο μικρός δικτάτορας και φασίστας που κρύβονται μέσα μας, όπως κάποτε είχε επισημάνει ο αείμνηστος Χατζιδάκις. Η παιδεία μας, οι τρόποι μας, η αγωγή μας, όλα αυτά τότε πάνε περίπατο.
Και εγώ δεν αποτελώ εξαίρεση δεν κανόνα. Ζώντας στο εξωτερικό ήθελα τόσο πολύ να επιστρέψω στην Ελλάδα που μπέρδεψα τα πολιτικά ζητήματα με τα κομματικά. Την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού με την κομματική αλλαγή. Τύφλα και πόλωση. Χωρίς να βλέπω, ότι αυτοί που κυβερνούν τη χώρα μου δεν είναι τα κόμματα, αλλά μια μεγάλη κάστα συγκεκριμένων ανθρώπων. Αυτή η κάστα είναι βαθιά ριζωμένη παντού μέσα στην ελληνική κοινωνία από τότε που γεννήθηκε το ελληνικό κράτος, σε όλους τους τομείς και τις εμφάσεις της, και δεν ξεριζώνεται έτσι εύκολα. Θέλει να περάσουν δεκαετίες, να αλλάξουν οι συνθήκες μέσα και έξω από την Ελλάδα, να επέλθει με κάποιον τρόπο η κατάλληλη παιδεία και σιγά-σιγά να αρχίσουμε να ωριμάζουμε ως κοινωνία. Και εγώ να θέλω να τα προλάβω όλα αυτά μέσα σε μερικούς μήνες ή χρόνια. Δεν ξέρω, αν η απόγνωση της γνώσης ότι όλα αυτά δεν γίνονται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, ήταν εκείνη που με οδήγησε να γράψω τόσο πολωμένα, προσπαθώντας να κρυφτώ από την τελευταία. Ή να την πολεμήσω, ελπίζοντας στο αδύνατο. Τι σημασία έχει, όμως, αυτό, όταν έφτασα να “μολύνω” το ιστολόγιό μου με πολιτικό-κομματικά κείμενα; Υπήρξαν και υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις από τις δικές μου πάνω στην πολιτική. Αυτό θα έπρεπε να μας φέρει πιο κοντά για να συζητήσουμε τις διαφορές μας, παρά να μας απομακρύνει και να μας κάνει να μην μιλάμε μεταξύ μας.
Λάθος, λοιπόν, μεγάλο τα πολλά άρθρα για την πολιτική εδώ μέσα. Αυτό το ιστολόγιο δεν είναι και δεν πρέπει να είναι πολιτικό.
Υπάρχει πολλή παραπληροφόρηση και περιττή πληροφορία εκεί έξω.
Πάρα πολλά fake news και hoaxes, πάρα πολύ άκριτη αναμετάδοση ειδήσεων, χωρίς πηγές ή χωρίς έλεγχο αυτών όταν αυτές δηλώνονται. Και εγώ σίγουρα έχω πέσει στην παγίδα της γρήγορης αναμετάδοσης κάποιας είδησης, τουλάχιστον στις αρχές του ιστολογίου. Τα τελευταία χρόνια είμαι πολύ πιο προσεκτικός και προσπαθώ πάντα να δηλώνω τις πηγές αυτών που γράφω. Βλέπω, όμως, ότι κάποτε πόσταρα και θέματα τα οποία σήμερα θεωρούνται τετριμμένα ή ασήμαντα για να αφιερώσει κάποιος έστω και λίγο χρόνο για αυτά. Βέβαια, τότε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν στο ξεκίνημά τους και δεν είχαμε κορεστεί από όλα αυτά. Κάθε ανάρτηση ίσως είχε και κάτι καινούριο να μας πει, ακόμα και τετριμμένο. Ύστερα από τόσα χρόνια έχουμε “μπουχτίσει” από κάθε είδους ανάρτηση μπορεί να υπάρξει. Το facebook και άλλα τέτοια μέσα είναι υπερφορτωμένα με τα ίδια και τα ίδια. Μόνο το twitter έχει κάτι καινούριο να μου πει, αλλά και αυτό ψάχνοντας αρκετά να βρω σε ποιους λογαριασμούς θα στραφώ. Συνειδητοποιώ ότι έχουμε μπερδέψει τη χρήσιμη γνώση με τη βιαστική γρήγορη πληροφορία.
Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που έχω σταματήσει εδώ και καιρό να ποστάρω “για να ποστάρω” ή “για να προλάβω να διαδώσω την πληροφορία”. Τώρα, αν έχω κάτι να γράψω, θα σκεφτώ αν αυτό έχει νόημα να γραφτεί. Κι αν ξεχάσω να το γράψω, πάλι δεν πειράζει. Δεν είμαι εγώ αυτός που πρέπει να το γράψει πρώτος, κάποιος άλλος θα το γράψει στη θέση μου. Ο κόσμος συνεχίζει να προχωράει, ακόμα και χωρίς εμένα. Μα, αν είναι να γράψω κάτι, τουλάχιστον να έχει κάτι να πει. Έστω σε εμένα τον ίδιο. Έστω για την πάρτη μου, που λέει και ο λαός μας.
Τα ιστολόγια είναι υπέροχα. Τουλάχιστον για εμάς προσωπικά.
Σχεδόν δώδεκα χρόνια και βλέπω τη διαδρομή. Έχω facebook από το 2007. Και λογαριασμούς και σε άλλα μέσα. Αλλά το ιστολόγιο είναι κάτι πιο προσωπικό, πιο όμορφο. Ειδικά, όταν γράφεις εσύ ο ίδιος, όπως όταν θα έγραφες ένα ημερολόγιο ή ένα βιβλίο. Είναι κάτι πιο ζεστό, κάτι που μένει πιο πολύ σε σχέση με τον γρήγορο συρμό π.χ. του facebook. Το βλέπω και σε άλλα ιστολόγια προσωπικής φύσεως. Τα λατρεύω! Μ’ αρέσει να διαβάζω αυτά που γράφουν οι άνθρωποι σε αυτά, έρχομαι πιο κοντά τους, νοιώθω και εγώ ένα μικρο κομμάτι αυτού του ψηφιακού-κοινωνικού οικοσυστήματος. Γιατί τα ιστολόγιά μας είναι ανοιχτά στον έξω κόσμο, σαν φάροι ακτινοβολούν στα πελάγη των social media, φανερώνοντας τις ακτογραμμές του πραγματικού κόσμου, των πραγματικών ανθρώπων. Κάτι απ’ όλα αυτά κάνει και το twitter, όπου και εκεί οι άνθρωποι γράφουν ανοιχτά και φανερά αυτό που θεωρούν είδηση. Αλλά εκεί χάνεσαι πιο εύκολα στην περιττή και φευγαλέα πληροφορία.
Δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος, αλλάζω συνεχώς.
Κοιτάζοντας μέσω του ιστολογίου πίσω στο παρελθόν αντιλαμβάνομαι ότι συνεχώς αλλάζω, δεν είμαι ποτέ ο ίδιος άνθρωπος που νομίζω ότι είμαι.
Υπάρχει ο μύθος-γρίφος με το “πλοίο του Θησέα”. Μια προέκταση αυτού είναι και το φιλοσοφικό, και πρακτικό, ερώτημα του “ποιοι είμαστε πραγματικά”. Κάποια στιγμή θα αναφερθώ ακόμα περισσότερο και σ’ αυτό. Σημασία έχει ότι ακόμα και υλικά δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος που ήμουν πριν δώδεκα χρόνια. Το σώμα μου αλλάζει κάθε μέρα. Τα συναισθήματά μου, οι ιδέες μου, τα πιστεύω μου, οι σχέσεις μου με τους άλλους ανθρώπους, όλα αυτά εξελίσσονται, δεν μένουν ποτέ σταθερά. Πριν προλάβω να αποκτήσω συνείδηση του εαυτού μου, αυτός έχει προχωρήσει παρακάτω, έχει αλλάξει ακόμα μία φορά. Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη μου, και ίσως και η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση, είναι να πιστεύω ότι υπάρχει σταθερότητα σε όλα αυτά. Όχι, κάθε στιγμή πεθαίνει ένα απειροελάχιστο μέρος του εαυτού μου και ακριβώς εκείνη την ίδια την στιγμή γεννιέται ένα καινούριο. Μόνο σαν περάσει ο καιρός μπορώ να δω, πόσο πολύ αυτή η αλλαγή του συνόλου όλων αυτών μικρών κομματιών παζλ του εαυτού μου έχει αλλάξει αυτό που βλέπω σε μένα. Τα ημερολόγια, τα ιστολόγια, οι παλιές μου φωτογραφίες, όλα αυτά είναι πολύτιμα εργαλεία για να το δω αυτό. Το να προσπαθώ κάθε στιγμή ακατάπαυστα να μάθω ποιος είμαι πραγματικά εκείνη τη δεδομένη στιγμή, απέναντι σε αυτό που πιστεύω ότι είμαι, είναι ένα δρόμος σοφίας. Το να το κατορθώνω, όποτε αυτό είναι εφικτό, είναι ουσία ζωής.
Τα κείμενα δεν είναι μόνο κείμενα.
Όποτε διαβάζω κάποιο παλιό κείμενο, θυμάμαι και την εποχή και το μέρος όπου το έγραψα. Κατά κάποιον τρόπο τηλεμεταφέρομαι εκεί και γίνονται ταυτόχρονα και αναγνώστης και συγγραφέας. Ανάλογα με το πόσο πολύ έχω αλλάξει νοιώθω άλλοτε την οικειότητα και άλλοτε την απόσταση από εκείνο το σημείο του χωροχρόνου. Προσπαθώ να μπω μέσα στο παλιό σώμα. Ποτέ δεν είναι πια το ίδιο. Κάποιες φορές κολυμπάω μέσα σε αυτό. Άλλες με σφίγγει, με πνίγει. Τα κείμενα είναι τότε σαν παλιά, παρατημένα ρούχα που δεν έχουν πλυθεί, που φέρουν πάνω τους τις παλιές μυρωδιές από αυτά που είχαμε ζήσει τότε. Αρώματα από ανθρώπους που τους ζήσαμε και μας έζησαν, μυρωδιές από μέρη που βαδίσαμε, οσμές από τον δικό μας ιδρώτα και τα δάκρυα του καθημερινού μόχθου, τις εμπειρίες και γδαρσίματα των καιρών. Η λεβάντα που μύριζα καθώς έγραφα μέσα στη δροσιά κάποιου ανοιξιάτικου πρωινού, ο ήλιος που δύοντας έλουζε το δωμάτιο της φοιτητικής εστίας τότε που ήμουν στην Ολλανδία, το χιόνι που έπεφτε και το παρακολουθούσα αφηρημένος να ντύνει τις γραμμές του τραμ καθώς σκεφτόμουν την επόμενη πρόταση που θα έγραφα, το αεράκι που έμπαινε στο δωμάτιο το φθινόπωρο μετά τη βροχή… αναμνήσεις σφικτά δεμένες με τα κείμενά μου μέσα στο μυαλό μου. Τα κείμενα δεν είναι μόνο κείμενα.
Λέξεις για το μέλλον.
Ευγνωμοσύνη! Για όλα τα όμορφα πράγματα που έζησα, που ζω και θα ζήσω στη ζωή μου. Θέλω να την εκφράσω, θέλω να πω ευχαριστώ παντού και σε όλους τους ανθρώπους για όλα αυτά! Καλοσύνη, ανθρωπιά, αγάπη, αλληλεγγύη! Όπου υπάρχουν, όπου φανερώνονται, θέλω να γράφω για αυτά. Για να τα ζω στο παρόν, για να τα θυμάμαι στο μέλλον. Συγνώμη, λυπάμαι! Για όλα εκείνα τα λάθη που έχω κάνει και στεναχώρησα εμένα, αγαπημένους μου ανθρώπους, αλλά και ανθρώπους που πέρασαν για μια στιγμή στη ζωή μου και έτυχε να μην γνωριστούμε ποτέ. Άσε τη ζωή να κυλήσει! Ναι, δεν έχει νόημα να πιέζω τα πράγματα και τους ανθρώπους, πιστεύοντας ότι έτσι “θα είναι καλύτερα για όλους μας”. Η ζωή δεν θέλει πίεση, αλλά ηρεμία, αρμονία και απλότητα. Και έμπρακτη αποδοχή της ιδιαιτερότητας και της διαφορετικότητας των άλλων ανθρώπων. Εδώ, τώρα! Τώρα ζω, όχι στο μέλλον, όχι στο παρελθόν. Όσα πέρασαν, πέρασαν και όσα είναι να ‘ρθουν θα έρθουν.
Για τα παραπάνω θέλω να γράφω στο μέλλον.
Σίγουρα υπάρχουν και άλλα στα οποία θα ήθελα να αναφερθώ. Προς το παρόν μου φτάνει που έγραψα τουλάχιστον αυτά που ήθελα να γράψω. Αισθάνομαι όμορφα που καταπιάστηκα ξανά με το ιστολόγιό μου! 🙂
