Posts

5. Tόμας Τζέφερσον

Μπορεί ο Τόμας Τζέφερσον να είναι ένα από τα είδωλα της Αμερικής, αλλά ως Πρόεδρος ήταν ίσως ο πιο σπάταλος.Ο Τζέφερσον κληρονόμησε από τον πατέρα του μια τεράστια έκταση γης (10 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα!) και 30 σκλάβους. Όταν έγινε Πρόεδρος κέρδιζε σε σημερινά χρήματα περίπου 307 χιλιάδες δολάρια το χρόνο για τα οκτώ έτη προεδρίας του- συν όλα τα έξτρα λεφτά που μάζευε από δω κι από κει. Παρόλα αυτά, τα
έχασε όλα.

Μόνο για την αδυναμία του στο κρασί χάλασε 120 χιλιάδες, αφού συνήθιζε να αγοράζει 382 μπουκάλια το μήνα. Αλλά τα περισσότερα λεφτά του τα «έφαγε» το Μοντιτσέλο, η έπαυλη του, που έκανε να χτιστεί 40 ολόκληρα χρόνια. Το σπίτι ήταν 1.021 τετραγωνικά μέτρα, είχε 43 δωμάτια και είχε τοποθετήσει ειδικά μικρά ασανσέρ για να μεταφέρεται το κρασί από το κελάρι κατευθείαν στο τραπέζι! Και μιλώντας για κελάρια, είχε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο όπου φύλαγε τις μπύρες που έφτιαχνε ο ίδιος! Η κουζίνα ήταν φτιαγμένη εξ’ολοκλήρου από υλικά που έφερε από την Γαλλία -στην εποχή του δεν ήταν και το πιο εύκολο πράγμα.

Τα χρέη του έτρεχαν και όταν πέθανε δεν είχε καταφέρει να ξεχρεώσει. Ο κληρονόμος της έπαυλης κληρονόμησε μαζί με όλα τ’ άλλα και τα χρέη του που έφταναν το ένα με δύο εκατομμύρια δολάρια.

4. Κιμ Μπάσιντζερ

Τα χρήματα που είχε κερδίσει η Κιμ Μπάσιτζερ όσο μεσουρανούσ στο Χόλιγουντ την δεκαετία του 80, ήταν τόσα όσα χρειάζονταν για να της εξασφαλίσουν μια άνετη και πλούσια ζωή. Δεν θα μπορούσε να τα χαλάσει, παρά μόνο αν έκανε εντελώς ηλίθιες κινήσεις. Και τις έκανε.

Τι πιο χαζό και επιπόλαιο μπορεί να κάνει κάποιος με φουσκωμένο τραπεζικό λογαριασμό; Η Κιμ θεώρησε καλή κίνηση να αγοράσει την πόλη Μπράσελτον στην Τζόρτζια για 20 εκατομμύρια! Ήθελε να την μετατρέψει σε τουριστικό προορισμό, αλλά όπως φάνηκε η πόλη των 1206 κατοίκων δεν έγινε ποτέ το νέο Λας Βέγκας.

Το τελικό χτύπημα ήταν όταν έσπασε το συμβόλαιο που είχε για να πρωταγωνιστήσει στο … επικό Boxing Helena, και αναγκάστηκε να πληρώσει 8 εκατομμύρια δολάρια. Μετά από αυτό, αναγκάστηκε και αυτή να κηρύξει επίσημα πτώχευση.

3. Μαρκ Τουέιν

Ακόμα και πριν εξελιχθεί σε πετυχημένο συγγραφέα, ο Μάρκ Τουέιν δούλευε ως καπετάνιος σε ποταμόπλοιο, πολύ καλή δουλειά για την εποχή του. Ο Τουέιν τότε κέρδιζε 250 δολάρια το μήνα, σαν να βγάζει σήμερα σχεδόν 155 χιλιάδες το χρόνο! Μετά από κάποια χρόνια εξέδωσε τα πρώτα του βιβλία και τα λεφτά άρχισαν να βγαίνουν με τη σέσουλα. Τι μπορούσε να πάει στραβά;

Ο Τουέιν είχε μια μανία με τις εφευρέσεις. Έδωσε απίστευτα ποσά, πάνω από 5 εκατομμύρια, για να ενισχύσει και να χρηματοδοτήσει νέες εφευρέσεις και τα άλλα τα σκόρπαγε στον τζόγο. Σε ένα γράμμα στον διευθυντή του εκδοτικού οίκου που ανήκε έγραψε: «Δεν μου έχει μείνει ούτε σεντς».

2. MC Hammer

Η μεγάλη απήχηση που ο ράπερ MC Hammer είχε στους νέους την δεκαετία του 90, του απέφερε πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια σε κέρδη. Είχε καταφέρει να πουλήσει πάνω από 17 εκατομμύρια άλμπουμ και οι συναυλίες του ήταν πάντα κατάμεστες. Μόνο που τελικά έπεσε κι αυτός θύμα των υπερβολικών … ανέσεων.

Το τουρ του για την προώθηση του άλμπουμ του “2 Legit 2 Quit” απαιτούσε τόσο μεγάλα έξοδα παραγωγής που ακόμα κι αν πουλούσε τρία εκατομμύρια εισιτήρια δεν θα καλυπτόταν το κόστος του. Ακόμα, είχε στην υπηρεσία του 200 άτομα που μαζί αμείβονταν 6.8 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Θα τα είχε βγάλει πέρα αν δεν αγόραζε την έπαυλη του στο Σαν Φρανσίσκο, αξίας 20 εκατομμυρίων.

Το σπίτι του ήταν πάνω από 3 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα, με ιταλικά μάρμαρα, αίθουσα μπόουλινγκ, στούντιο ηχογράφησης, σινεμά 33 θέσεων, δύο πισίνες, γήπεδο του τένις, γκαράζ που χωρούσε 17 αυτοκίνητα και μια χρυσή … τουαλέτα! Τον Απρίλιο του 1996 ο MC Hammer κήρυξε πτώχευση αφού έφτασε να χρωστάει 13 εκατομμύρια δολάρια!

1. Μάικ Τάισον

Σε ηλικία 21 ετών είχε κατακτήσει τον κόσμο. Είχε το δικαίωμα να ζητάει 30 εκατομμύρια για έναν αγώνα και σταδιακά η περιουσία του έφτασε τα 300 εκατομμύρια δολάρια! Όταν έχεις τόσα λεφτά, πως γίνεται να τα ξοδέψεις όλα και στο τέλος να κηρύξεις πτώχευση; Κι όμως όλα γίνονται.

Παρόλα τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε και μια καταδίκη για βιασμό το 1992, ο Μάικ Τάισον δεν υπέκυψε γιατί είχε το προσωπικό του χρηματοκιβώτιο όπου βουτούσε και αισθανόταν καλύτερα. Μόνο που αυτό δεν διήρκησε πολύ. Αυτό είναι λογικό όταν παίρνεις σαν κατοικίδια δύο τίγρεις που κοστίζουν 12 χιλιάδες δολάρια το μήνα για να τις ταΐσεις και να τις φροντίσεις.

Αυτό είναι λογικό όταν αγοράζεις Harley που φτιάχτηκαν ειδικά για εσένα. Αυτό είναι λογικό όταν στη συλλογή σου έχεις δεκάδες Μπέντλεϊ, Φεράρι και Ρολς Ρόις -έξι από τις οποίες χαρίζεις στα φιλαράκια σου. Αυτό είναι λογικό όταν έχεις χαλάσει μισό εκατομμύριο για να ικανοποιήσεις τις ερωτικές ορέξεις σου.

Αυτό όμως που έφερε τα οικονομικά του Τάισον στη χείριστη κατάσταση είναι η απόφαση του να ανοίξει ένα εκτροφείο περιστεριών, όπου έφερε 350 είδη πουλιών απ’ όλο τον κόσμο, τα οποία φυσικά χρυσοπλήρωσε. Το 2003 ο Μάικ Τάισον χρωστούσε στην εφορία και σε άλλους δανειστές το ποσό των 10,2 εκατομμυρίων και κήρυξε πτώχευση. Και όμως, γίνεται να χαλάσεις 300 εκατομμύρια σε μια ζωή.

Πηγή: http://students.ceid.upatras.gr/~akis/jotd35/0821.html
Συγγραφέας: Nikos Tsekhs (ntsekhs_at_gmail.com)
Ημερομηνία: Σαβ 24 Ιαν 2009 – 14:04:01 EET

Κάποιο κρύο πρωινό του Ιανουαρίου, ένας άντρας κάθησε σε ένα κεντρικό σταθμό του μετρό και ξεκίνησε να παίζει το βιολί του. Έπαιξε για περίπου 45 λεπτά. Κατά τη διάρκεια αυτών των 45 λεπτών, δεδομένου ότι ήταν ώρα αιχμής, πέρασαν από μπορστά του αρκετές χιλιάδες άνθρωποι, οι περισσότεροι πηγαίνοντας στη δουλειά τους.Τρία λεπτά μετά την έναρξη της μουσικής, ένας μεσήλικος κύριος παρατήρησε ότι υπήρχε ένας μουσικός που έπαιζε βιολί, τον κοίταξε για λίγα δευτερόλεπτα και συνέχισε το βιαστικό του βηματισμό. Ένα λεπτό αργότερα, ο βιολιστής εισέπραξε το πρώτο του δολλάριο, από μια κυρία που το πέταξε στο καπέλο του καθώς περνούσε από μπροστά του χωρίς να σταματήσει καθόλου.
Λίγο αργότερα, κάποιος ακούμπησε στον τοίχο και τον άκουσε για λίγο, αλλά μετά κοίταξε το ρολόι του και έφυγε βιαστικός. Πιο πολύ από όλους τους περαστικούς, ασχολήθηκε μαζί του ένα τρίχρονο αγόρι που ήθελε να σταματήσει για να ακούσει, αλλά η μητέρα του τον τράβηξε για να συνεχίσουν τη διαδρομή τους. Το παιδί κοιτούσε συνεχώς προς τα πίσω καθώς απομακρυνόταν. Το ίδιο επαναλήφθηκε και με άλλα παιδιά και τους γονείς τους, οι οποίοι . χωρίς καμία εξαίρεση . τα τράβαγαν για να συνεχίσουν το δρόμο τους.Στα 45 λεπτά μουσικής, συνολικά σταμάτησαν για να ακούσουν . έστω και για λίγο . μόνο 6 άνθρωποι. Περίπου 20 άνθρωποι έριξαν λεφτά στο καπέλο καθώς συνέχιζαν να περπατούν, χωρίς να ελαττώσουν την ταχύτητα του βηματισμού τους. Η συνολική είσπραξη ήταν 32 δολλάρια. Όταν η μουσική σταμάτησε και υπήρξε σιωπή, κανείς δεν το πρόσεξε. Κανείς δε χειροκρότησε, ούτε υπήρξε κανενός άλλου είδους αναγνώριση.Αυτό που δεν ήξερε κανείς ήταν ότι ο συγκεκριμένος βιολιστής ήταν ο Joshua Bell, ένας από τους καλύτερους μουσικούς του κόσμου, και έπαιζε με ένα βιολί Stradivarius αξίας 3,5 εκατομμυρίων δολλαρίων, κατασκευασμένο από τον ίδιο τον Antonio Stradivari το 1713.
Δύο ημέρες νωρίτερα, ο Joshua Bell έπαιξε σε ένα κατάμεστο θέατρο της Βοστώνης και η τιμή ενός κάτω-του-μετρίου εισητηρίου ήταν 100 δολλάρια. Ο Bell αμοίβεται με περίπου 1000 δολλάρια το λεπτό! Το συγκεκριμένο πείραμα, δηλαδή το να παίξει ο Joshua Bell στο σταθμό του μετρό incognito, οργανώθηκε από την εφημερίδα Washington Post, ως μέρος μιας κοινωνικής μελέτης περί του τι εκλαμβάνουμε ως σημαντικό, τι μας αρέσει, και σε τι δίνουμε προτεραιότητα. Η γενική περιγραφή του πειράματος ήταν: « Σε ένα συνηθισμένο περιβάλλον, σε μια ακατάλληλη ώρα, αντιλαμβανόμαστε το ωραίο; Σταματάμε για να το ευχαριστηθούμε; Αναγνωρίζουμε το ταλέντο σε ένα μη-αναμενόμενο περιβάλλον;»

Πηγή: http://students.ceid.upatras.gr/~akis/jotd36/0141.html
Συγγραφέας: Nikos Tsekhs (ntsekhs_at_gmail.com)
Ημερομηνία: Σαβ 24 Ιαν 2009 – 14:04:01 EET

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ (Bertolt Brecht, 10 Φεβρουαρίου 1898 – 14 Αυγούστου 1956) ήταν Γερμανός κομμουνιστής, δραματουργός, σκηνοθέτης και ποιητής του 20 αιώνα. Τα έργα του αρχικά χαρακτηρίζονται από πνεύμα καταδίκης του πολέμου και του μιλιταρισμού ενώ στη συνέχεια παρατηρείται μια αποφασιστική στροφή στη σκέψη και τη ζωή του, που εμπνέεται από τη μαρξιστική φιλοσοφία. Σημαντική ώθηση στη σχέση του με την εργατική τάξη και το κίνημά της έδωσε η μαζική εξαθλίωση που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1920 και η νέα ορμητική ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Γερμανία.

Η παγκοσμιότητα του έργου του αναγνωρίστηκε ευρέως μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Τα έργα του κλείνουν μέσα τους μια διάρκεια καθώς αναδεικνύουν την ανθρώπινη υπόσταση. Έτσι, όχι μόνο δεν καταλύθηκαν από το χρόνο αλλά τώρα προβάλλονται και τιμούνται περισσότερο παρά ποτέ.

(Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια)

Μπαλάντα για την έγκριση του Κόσμου (Μπέρτολτ Μπρεχτ)

Δεν είμαι άδικος, μα ούτε και τολμηρός
και να που σήμερα μου δείξανε τον κόσμο τους
μόνο το ματωμένο δάκτυλό τους είδα μπρος
και είπα ευθύς: “μ’αρέσει ο νόμος τους”

Τον κόσμο αντίκρυσα μέσ’απ’ τα ρόπαλά τους
Στάθηκα κι είδα, ολημερίς με προσοχή.
Είδα χασάπηδες που ήταν ξεφτέρια στη δουλειά τους.
και σαν με ρώτησαν “σε διασκεδάζει;” είπα “πολύ”!

Κι από την ώρα εκείνη, λέω “ναι” σε όλα,
κάλλιο δειλός, παρά νεκρός να μείνω.
Για να μη με τυλίξουνε σε καμιά κόλλα,
ό,τι κανένας δεν εγκρίνει το εγκρίνω

Φονιάδες είδα, κι είδα πλήθος θύματα,
μου λείπει θάρρος, μα όχι και συμπόνια
Και φώναξα, βλέποντας τόσα μνήματα:
“καλά τους κάνουν -για του έθνους την ομόνοια!”

Να φτάνουν είδα δολοφόνων στρατιές
κι ήθελα να φωνάξω “σταματήστε!”
Μα ξέροντας πως κρυφοκοίταζε ο χαφιές,
μ’άκουσα να φωνάζω: “Ζήτω!Προχωρήστε!”

Δε μου αρέσει η φτήνια και η κακομοιριά
Γι’αυτό κι έχει στερέψει η έμπνευσή μου.
Αλλά στου βρώμικού σας κόσμου τη βρωμιά
ταιριάζει, βέβαια-το ξέρω-κι η έγκρισή μου

Νομίζω πως αυτό το μικρού μήκους ερασιτεχνικό φιλμ αντικατοπτρίζει πλήρως την σκληρή δουλειά των ΜΜΕ στην υπηρεσία των πολιτών. Συγχαρητήρια στα παιδιά που δούλεψαν για να το δημιουργήσουν!

STAY INSIDE from Stathis on Vimeo.

Όλες αυτές τις ημέρες τα media χρησιμοποιούν τον όρο “αναρχικός”, αντί του σωστού όρου “αναρχοαυτόνομος” για να περιγράψουν βανδαλισμούς, καταστροφές και πολλές άλλες απάνθρωπες και εγκληματικές ενέργειες συγκεκριμένων και μεμονωμένων γνωστών-αγνώστων. Ο κύριος λόγος που το κάνουν αυτό είναι για να απομακρύνουν τους πολίτες από την έννοια της παρεξηγημένης έννοιας της αναρχίας και να την ταυτίσουν με τη βία και το έγκλημα. Ας αναρωτηθούμε όλοι μας: Ήταν ο Χριστός, ο φιλόσοφος Σωκράτης, ο Γκάντι και πόσοι άλλοι παρόμοιοι στις ενέργειες τους εγκληματίες; Σίγουρα, όμως, ήταν 100% αναρχικοί! Εκεί είναι η πραγματική αναρχία, για αυτό και οι πραγματικοί συνειδητοποιημένοι αναρχικοί δεν φαίνονται στα δελτία ειδήσεων. Όλοι μας, όσο πιο πολύ καλλιεργούμε την κοινωνική και πολιτική μας συνείδηση, αποδοκιμάζοντας τη βία και πλησιάζοντας ειλικρινά τον συνάνθρωπό μας, τείνουμε να γίνουμε αναρχικοί. Είναι μια ποιοτικώς θετική έννοια και όχι αυτό που μας σερβίρουν όλοι αυτοί που μας θέλουν πρόβατα τους. Παραθέτω παρακάτω, λοιπόν, ένα πολύ ωραίο κείμενο από το βιβλίο “Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού”, το οποίο βρήκα στο http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=662734 από τον Βασίλη Ραφαηλίδη για να ξεκαθαρίσουμε πλήρως τι είναι “αναρχία”:   

Η αναρχία είναι μια κατάσταση φυσική. Κάθε φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να νιώθει άσχημα όταν κάποιος ή κάποιοι προσπαθούν να περιορίσουν την φυσική για κάθε άνθρωπο τάση να φέρεται φυσικά. Η εξουσία είναι κάτι το παρά φύση. Στην φύση δεν υπάρχει εξουσία, υπάρχει ηγεσία. Ηγέτης είναι αυτός που ηγείται, που προηγείται και δείχνει τον δρόμο στους άλλους για να μη χαθούν. Το κριάρι δεν ασκεί εξουσία στο κοπάδι, απλώς ηγείται του κοπαδιού. 

Μια μικρή ή μεγάλη ομάδα ανθρώπων εύκολα δέχεται ως φυσικό ηγέτη αυτόν που αναδεικνύεται φυσικά, μέσα από φυσικές, μη καταναγκαστικές, αυτόματες διαδικασίας. Οι άνθρωποι, ακόμα κι όταν δεν το δείχνουν, πάντα δυσφορούν όταν ο ηγέτης έρχεται έτοιμος απ’ έξω ή πέφτει με αλεξίπτωτο από πάνω. 

Αναρχία, λοιπόν, είναι η άρνηση κάθε μορφής εξουσίας που δεν είναι φυσική και κοινά αποδεκτή από όλους και όχι μόνον από την πλειοψηφία. Η αναρχία πάει σταθερά κόντρα σε κάθε είδους αρχή, σε κάθε μορφή εξουσίας, θρησκευτική, πολιτική, κομματική. 

Η αναρχία και η ελευθερία είναι σχεδόν συνώνυμα. Οι προσπάθειες των φιλοσόφων να τοποθετήσουν τα όρια της ατομικής ελευθερίας ενός ανθρώπου δίπλα στα όρια της ατομικής ελευθερίας του κάθε ανθρώπου δεν είναι παρά μια θεωρητική επιβεβαίωση του κύριου αιτήματος του αναρχισμού για σεβασμό της ατομικότητας και της προσωπικότητας του καθένα. 

Αρκεί, βέβαια, τούτη η προσωπικότητα να μην είναι χονδροειδώς ετεροκαθορισμένη και με τον ψυχολογικό μηχανισμό της “ψευδούς συνειδήσεως” να γίνεται αντιληπτή από το άτομο σαν αβίαστα αυτοκαθορισμένη. Δεν είναι δυνατόν κάποιος να πιστεύει πως είναι άνθρωπος με προσωπικότητα, όταν είναι καταφάνερο πως το συνειδησιακό περιεχόμενο της προσωπικότητάς του δεν δημιουργήθηκε κάτω από μια πολύ μεγάλη δέσμη ανεμπόδιστων επιδράσεων αλλά μπήκε στην συνείδηση με “μετάγγιση” από μια κοινή δεξαμενή, ας πούμε από τον Θεό, από την κομματική ιδεολογία, από την συλλογική “εθνική ψυχή”, από τον Αρχηγό. 

Το αναρχικό κίνημα, με τις πολλές και ποικίλες παραλλαγές του, αποσκοπεί στην εγκαθίδρυση στην κοινωνία καθεστώτος πραγματικής ισότητας, πραγματικής αδελφοσύνης, πραγματικής δικαιοσύνης, έξω και πέρα από κάθε καταναγκασμό που βάζει όρια και στην ισότητα, και στην αδελφοσύνη, και στην δικαιοσύνη. Ο αναρχισμός, η απόρριψη της Αρχής, της εξουσίας σε όλες της τις μορφές, είναι ένα ιδανικό για την αβίαστα και ελεύθερα αυτορυθμιζόμενη προσωπικότητα. 

Μια συγκεκριμένη “κοινωνία ζώων” δεν αλληλοσπαράσσεται. Τα μέλη της ανακαλύπτουν την αξία της φυσικής κοινωνικότητας μόνα τους, με βάση το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Το φυσικό δίκαιο δεν είναι το δίκαιο της ζούγκλας. Γίνεται, όμως, δίκαιο της ζούγκλας όσον αφορά τις “εξωτερικές σχέσεις”. Μια ομάδα ζώων του ίδιου είδους μπορεί να βρίσκεται σε σταθερά εχθρικές σχέσεις με μια άλλη ομάδα ζώων διαφορετικού είδους. 

Αν αντιμετωπίζουμε τις ανθρώπινες φυλές σαν διαφορετικά ζωικά είδη που αλληλοσπαράσσονται μέχρι εξοντώσεως, τότε δεν είμαστε μόνο ρατσιστές, είμαστε ζώα, αφού ξέρουμε πως όλοι οι άνθρωποι, ασχέτως φυλής, ανήκουν στο ίδιο βιολογικό είδος. 

Κανένας άνθρωπος δεν διαφέρει από τον άλλο όσον αφορά τις βιολογικές λειτουργίες. Κάθε διαφορά στην εξωτερική εμφάνιση έχει σχέση μάλλον με το περιβάλλον παρά με την βιολογία. Όταν ζεις στην διακεκαυμένη ζώνη είναι σαν να κάνεις μια διαρκή, καταναγκαστική ηλιοθεραπεία. Το δέρμα σου μαυρίζει και το επίκτητο χαρακτηριστικό γίνεται κληρονομικό με την εγγραφή του στο DNA. Κάθε λευκός θα μαυρίσει ύστερα από χίλιες γενιές απογόνων αν εγκατασταθεί σήμερα στην Νιγηρία, για παράδειγμα. Κάθε διαφορά, λοιπόν, ανάμεσα σε φυλές είναι διαφορά ανάμεσα σε συμφέροντα και όχι σε αίματα. 

Ο εθνικισμός είναι πολιτιστικό δεδομένο. Στηρίζεται στην διαφορετικότητα των πολιτισμών, ή μάλλον στην ιεράρχηση των πολιτισμών, αν δεχτούμε πως θα ήταν δυνατό να υπάρξει μια τέτοια ιεράρχηση, πράγμα που ο μεγάλος εθνολόγος και δημιουργός του δομισμού (στρουχτουραλισμού) Λεβί-Στρός το απορρίπτει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο. 

Δεν υπάρχει ανώτερος και κατώτερος πολιτισμός, λέει ο Λεβί-Στρος. Κάθε πολιτισμός υπάρχει «καθ’ εαυτόν και διά τον εαυτό του», όπως θα έλεγαν οι υπαρξιστές. Μόνο η τερατώδης αλαζονεία του αποικιοκράτη Ευρωπαίου θα κάνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μέτρο σύγκρισης για όλους τους άλλους. 

Γιατί οι Ινδιάνοι της Αμερικής να μη βλέπουν σαν κατώτερο του δικού τους τον εξοντωτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό που τους καθυπόταξε; Και τι θα μπορούσε να σημαίνει η νοσταλγία του “πολιτισμένου” για τον “χαμένο παράδεισο”, αν όχι μια αναγνώριση της αξίας πολιτισμών που δεν μοιάζουν με τον δικό του; Ο αναρχισμός πριν απ’ όλα είναι μια αποδοχή της ετερότητας, ένας σεβασμός του διαφορετικού, μια συνεργασία με το «όλως άλλο», όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν. 

Ο αναρχισμός, δίνοντας έμφαση στην αυτοκαθοριζόμενη προσωπικότητα, είναι φυσικό να απεχθάνεται κάθε αγελαία συμπεριφορά ακόμα και την εθνικιστική, πολύ περισσότερο την ρατσιστική. Ωστόσο, κάθε τόσο εμφανίζονται αγέλες “αναρχικών”. 

Βέβαια, δεν πρόκειται για κλασικού τύπου αναρχικούς, αλλά για “αναρχοαυτόνομους”, που είναι το ακριβώς αντίθετο των αναρχικών. Οι αναρχικοί είναι εξόχως κοινωνικοποιημένα άτομα. Κύριος στόχος τους είναι η δημιουργία μιας όσο το δυνατόν πιο φυσικής κοινωνίας, χωρίς καταναγκασμούς και καταπίεση. Οι αναρχοαυτόνομοι, αντίθετα, είναι τέρατα εγωισμού, επιδεικτικά εχθρικοί όχι μόνο προς τον αντιφρονούντα αλλά και προς τον ομοϊδεάτη τους. Είναι αυτοί ακριβώς που γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το αναρχικό κίνημα με την ίδια περίπου έννοια που οι γραφειοκράτες κομμουνιστές γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το κομμουνιστικό κίνημα. 

Ωστόσο, έχουν και οι αναρχοαυτόνομοι τον μεγάλο θεωρητικό τους. Λέγεται Μαξ Στίρνερ (1806-1856). 

Κατά τον Στίρνερ, δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από το άτομο. Η κοινωνία, το κράτος, οι τάξεις, οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν αφαιρέσεις. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να παίρνει κανείς στα σοβαρά όλα αυτά τα σκιώδη. Η μόνη πραγματικότητα είναι το άτομο και τίποτα άλλο έξω απ’ αυτό. Ένας τέτοιος ριζικά αντικοινωνικός εγωισμός ονομάζεται “σολιπσισμός”. Είμαι τόσο μόνος (“solus”) που η μόνη γνήσια συνείδηση που μπορώ να έχω είναι η συνείδηση του εαυτού μου. 

Φυσικά, οι αναρχοαυτόνομοι δεν είναι τέτοιοι γιατί μελέτησαν Μαξ Στίρνερ, που είναι ένας πολύ σοβαρός φιλόσοφος, αλλά διότι δεν έχουν κανενός είδους ιδανικά, ιδεατούς στόχους προς τους οποίους οι άνθρωποι προσανατολίζουν την συμπεριφορά και την δράση τους, άσχετα από την επιτυχή ή ανεπιτυχή έκβαση της προσπάθειας. Τα ιδανικά είναι “σημαδούρες”. Δεν υπάρχουν για να πραγματώνονται αλλά για να μπορούμε να προσανατολίζουμε την συμπεριφορά μας και να μην χανόμαστε στο χάος. 

Ο Μαξ Στίρνερ είναι ένας απελπισμένος άνθρωπος που βλέπει την χρεοκοπία των χριστιανικών ιδανικών και θλίβεται. Και ενώ στην αρχή πιάνεται από τα σοσιαλιστικά ιδανικά, τα εγκαταλείπει και αυτά ως εξ ίσου ανεπαρκή με τα χριστιανικά. 

Ακριβώς τέτοιοι είναι και οι σημερινοί αναρχοαυτόνομοι. Χωρίς να είναι φιλόσοφοι για να μπορούν να μετατρέψουν την απελπισία τους σε φιλοσοφικό κείμενο, την μεταγράφουν σε καταστροφικές πράξεις για να μας πουν στην γλώσσα που καταλαβαίνουμε καλύτερα πως ξέρουν ότι είμαστε απατεώνες, παντελώς αδιάφοροι για το μέλλον του κόσμου, συνεπώς και το δικό τους μέλλον, μέσα στο οποίο ανακλάται πολλαπλασιαζόμενη η απελπισία του άνεργου πατέρα και ο σπαραγμός της αγράμματης μάνας, που άδικα περιμένει την εξ ύψους βοήθεια. Γιατί, λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι να μην είναι εχθρικοί απέναντι σ’ έναν κόσμο εχθρικό; Δεν υπάρχει τίποτα το παράλογο στην “παράλογη” συμπεριφορά εφήβων που ξέρουν σε ποιόν κόσμο βρέθηκαν πεταγμένοι. Και τα χειρότερα δεν ήρθαν ακόμα. Ο κόσμος γέμισε “σολίστες” που αρνούνται να παίξουν με ορχήστρα. 

Η αναρχία είναι τόσο παλιά, όσο οι Στωικοί και κυρίως οι Κυνικοί φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδας. Εμείς ξέρουμε τον Διογένη μόνο από το πιθάρι του ή το φανάρι του και όχι από συμπεριφορές πολύ πιο τυπικά αναρχικές, όπως για παράδειγμα η αδιάκοπη παρενόχληση των αρχόντων. 

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Διογένης είπε στον Μέγα Αλέξανδρο που πλησίασε να δει γιατί ο φιλόσοφος δεν εγκαταλείπει έστω για λίγο την ηλιοθεραπεία του, έστω από απλή περιέργεια να δει ποιος τέλος πάντως είναι αυτός ο σπουδαίος Αλέξανδρος από την Μακεδονία, «Τραβήξου πιο πέρα, μου κρύβεις τον ήλιο». Έστω και σε μορφή ανεκδότου, η συμπεριφορά του Διογένη είναι τυπικότατα αναρχική. Η εξουσία πράγματι καταστρέφει τις φυσικές καταστάσεις. 

Ένας άλλος βασιλιάς δεν τόλμησε να τιμωρήσει τον μεγαλοφυή αναρχικό Μπετόβεν όταν δεν έβγαλε το καπέλο του την στιγμή που περνούσε από μπροστά του η βασιλική άμαξα- και αυτό δεν είναι ανέκδοτο, είναι γεγονός. Ρώτησαν τον Μπετόβεν γιατί έκανε κάτι τόσο παράτολμο κι αυτός απάντησε φυσικότατα: «Μα, ο βασιλιάς πρέπει να βγάζει το καπέλο του όταν με βλέπει!» 

Οι καλλιτέχνες είναι φύσει αναρχικοί. Η όποια εξουσία ασκούν με το ταλέντο τους είναι μια φυσική εξουσία και συνεπώς αυτονοήτως σεβαστή. 

Οι Κυνικοί, που τους είπαν έτσι χλευαστικά γιατί η συμπεριφορά τους ήταν τόσο φυσική όσο και του σκύλου (του κυνός) εμφανίζονται σε περίοδο παρακμής της Δημοκρατίας. Η κυνική φιλοσοφία, η πρώτη γνωστή μορφή αναρχισμού, δεν είναι παρά μια κριτική της Δημοκρατίας, που δεν τα κατάφερε να εδραιωθεί τόσο ώστε να μη χρειαστεί να παραδοθεί στην ασιατικής καταγωγής μακεδονική αυταρχία. 

Σε όλη την διάρκεια του χριστιανικού Μεσαίωνα η αναρχική ιδέα θα πάρει την μορφή σατανά και θα χωθεί στις ψυχές των μαγισσών, που τολμούν και απειθαρχούν στις εντολές των επί της γης τοποτηρητών της Υπέρτατης Εξουσίας. Ας είναι καλά εκεί στην κόλαση που βρίσκονται αυτές οι υπέροχες γυναίκες που ενστικτωδώς κατάλαβαν πως αν δεν ξεσφίξεις τα πόδια σου για να αφήσεις να περάσει από την τρύπα ο σατανάς και να σε κατακυριεύσει, αναρχική, δηλαδή επαναστατική διάθεση είναι δύσκολο να αποκτήσεις. Όπως έλεγαν οι “σενσιμονιστές”, τα δικαιώματα της σάρκας είναι φυσικά και άρα αναρχικά δικαιώματα. Το κρεβάτι, ένα αντικείμενο τριπλής χρήσεως, όταν δεν το έχεις μόνο για να κοιμάσαι ή να πεθαίνεις σε οριζόντια θέση, είναι πρώτης τάξεως τόπος για ασκήσεις λυτρωτικού αναρχισμού. 

Τόσο πολύ θα εξευτελίσει την αναρχική ιδέα ο χριστιανισμός, που στο εξής οι Κυνικοί δεν θα είναι φιλόσοφοι, αλλά άνθρωποι που τολμούν να λένε τα πράγματα με το όνομά τους, αρνούμενοι να χρησιμοποιήσουν τον συμβατικό, κοινόχρηστο λόγο του ποιμνίου. 

Παρά ταύτα, όταν τα πράγματα καταλαγιάσουν και όλες οι μάγισσες καούν στην πυρά, ο χριστιανισμός θα είναι αυτός που θα ξαναφέρει στην μόδα τον αναρχισμό. Και δεν εννοούμε μόνο τις πάμπολλες αναρχικές χριστιανικές αιρέσεις, σαν τους “Καθαρούς” για παράδειγμα, εννοούμε πρωτίστως τον χριστιανικό φιλοσοφικό αναρχισμό του άγγλου Γουίλιαμ Γκόντουιν (1756-1836), που λέει πως μόνον η σκέψη και το πνεύμα δικαιούνται να κυβερνούν τον κόσμο και όχι οι κοσμικοί άρχοντες ή οι παπάδες με το δανεικό πνεύμα. 

Το πνεύμα ή το έχεις ή δεν το έχεις, από την φύση και από την αγωγή. «Ούτε το μυστήριο της βαπτίσεως, ούτε το άλλο της χειροτονίας μπορούν να σε κάνουν πνευματικό άνθρωπο», λέει ο καλός χριστιανός Γκόντουιν. Η Θεία Χάρη δεν μεταγγίζεται με τύπου άμπρα-κατάμπρα επεμβάσεις έξωθεν, λέει ο καλός χριστιανός Γκόντουιν και βρίσκει τον μπελά του από άλλους καλούς χριστιανούς, που όλη τους την πνευματικότητα την παίρνουν με διαρκείς μεταγγίσεις πνεύματος από την αστείρευτη πηγή του Αγίου Πνεύματος. Την ξέρουμε την καλοσύνη αυτών των εμβολιασμένων με καλοσύνη. Μοιάζουν μ’ αυτούς που πάσχουν από μεσογειακή αναιμία και κάνουν συνεχείς μεταγγίσεις επί ματαίω. 

Περίπου τα ίδια θα πει και ένας άλλος σπουδαίος χριστιανός αναρχικός, ορθόδοξος αυτός, ο Λέων Τολστόι (1828-1910). Που δεν έγραψε μόνο τα δημοφιλή μυθιστορήματα “Πόλεμος και ειρήνη” και “Αννα Κερένινα”, αλλά και τα φιλοσοφικά πεζογραφήματα “Το κράτος του ζόφου” και “Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς”, δύο συγκλονιστικά κείμενα ορθόδοξου χριστιανικού αναρχισμού. 

Σημειώστε πως η ορθοδοξία είναι αναρχική εκ κατασκευής. Στην καθαρή της μορφή δεν αποδέχεται κανενός είδους εξουσία, ούτε καν του μητροπολίτη, ούτε καν του πατριάρχη. Αν δεν αποδεχόταν και την απ’ ευθείας στην συνείδηση του πιστού δρώσα θεϊκή εξουσία, θα ήταν ένας τέλειος αναρχισμός. Ο τολστοϊσμός, που παραλίγο θα γινόταν κάποτε χριστιανική αίρεση, είναι μια πιο ριζοσπαστική μετακίνηση της ορθοδοξίας προς την μεριά του αναρχισμού. 

Θέλω να πω πως ο χριστιανισμός και ειδικότερα η ορθοδοξία, η πιο παλιά μορφή χριστιανισμού, διατηρεί ακόμα την προκωνσταντινική ανάμνηση των αναρχομεταφυσικών αγώνων της κατά της ρωμαϊκής εξουσίας και της εξουσίας των πλουσίων. Ο τολστοϊσμός είναι μια απόπειρα απαγκίστρωσης της ορθοδοξίας από το εξουσιαστικό φορτίο που της έβαλε στην ράχη η Ιστορία για να κάνει την δουλειά της με το παπαδαριό και την τρομοκρατία της κόλασης. Κι εσείς μου μιλάτε για τρομοκράτες εντελώς της πλάκας αν τους συγκρίνεις με τον αρχιτρομοκράτη Θεό, τον μόνο που διατηρεί το δικαίωμα όποτε θέλει να αγαπά και όποτε θέλει να μισεί τον πλησίον του, όπως λέει ο είρων Λαμπίς. 

Ο αναρχισμός δεν είναι κατ’ ανάγκην βίαιος. Αλλωστε, άλλο τρομοκρατία και άλλο αναρχία. Η τρομοκρατία, μία ανάμεσα σε πολλές μορφή βίαιου αναρχισμού, είναι η άσκηση εξουσίας διά του τρόμου. Αυτό σημαίνει πως η εξ ορισμού αντιεξουσιαστική κλασική προμπακουνική αναρχία είναι εχθρός τής εξ ορισμού σκληρής εξουσιαστικής τρομοκρατίας. 

Τα πράγματα θα αλλάξουν όταν το αναρχικό κίνημα συναντήσει στον δρόμο του το μεταγενέστερο κομμουνιστικό κίνημα, για να προκύψει από την διασταύρωση το υβρίδιο του αναρχοκομμουνισμού του Μιχαήλ Μπακούνιν και του Πιότρ Κροπότκιν. Οι αριστεροί τρομοκράτες (υπάρχουν και δεξιοί τρομοκράτες) δεν είναι ούτε αναρχικοί, ούτε κομμουνιστές. είναι αναρχοκομμουνιστές, παιδιά του Μπακούνιν και όχι του Μαρξ. Επειδή, όμως, τον Μαρξ και τον Μπακούνιν, δύο θανάσιμους εχθρούς, που όσο ζούσαν τρώγονταν σαν τα σκυλιά, που λέμε, τους συνέδεε κάτι κοινό, ο κομμουνισμός, ο αναρχοκομμουνισμός θα δώσει μια τεράστια ποικιλία μειγμάτων, που άλλα έχουν μέσα τους περισσότερο μαρξισμό και άλλα περισσότερο μπακουνισμό. 

O προυντονισμός δεν έχει μέσα του ίχνος κομμουνισμού. Και όμως είναι αναρχισμός, και μάλιστα η πρώτη μορφή οργανωμένου αναρχισμού. Ο Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν (1809-1865) είναι αυτός που θα αναγάγει τον αναρχισμό από ηθικό αίτημα που ήταν μέχρι τότε, σε πολιτικό κίνημα, και θα καθιερώσει τον όρο ως πολιτικό όρο. Στο περιλάλητο σύγγραμμά του “Τι είναι η ιδιοκτησία;” γραμμένο το 1840, θα δώσει μια απάντηση που θα γίνει κλασική: «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή». 

Εν τούτοις, ο Προυντόν δεν είναι κατά της ατομικής ιδιοκτησίας, είναι κατά της κλεμμένης ιδιοκτησίας. Ρουσφέτια, μίζες, απάτες, αρπαγές, πουστιές διάφορες, όλα αυτά τα εξόχως καπιταλιστικά είναι αυστηρά απαγορευμένα στον ηθικοκεντρικό καπιταλιστικό αναρχισμό του Προυντόν, τον «μικροαστικό αναρχισμό», όπως έλεγε ο Μαρξ. 

Επειδή τίποτα δεν μπορείς να πετύχεις με τον καταναγκασμό, λέει ο Προυντόν, πρέπει να βρεις τρόπο να διασφαλίσεις την κοινωνία από κάθε εξουσιαστική παρεκτροπή. Η προυντονική λύση στο δύσκολο αυτό πρόβλημα είναι ένα πάρα πολύ πυκνό δίκτυο παραγωγικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών, που ενώνονται ελεύθερα σε ομοσπονδίες, κι αυτές σε συνομοσπονδίες. Έτσι, προκύπτει στο τέλος ένα κράτος χωρίς κεντρική εξουσία, ένα μη-κράτος συνεταίρων. 

Αυτό που σήμερα λέγεται αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση είναι προυντονισμός. Πράγματι, όσο πιο αποκεντρωμένο είναι το κράτος, τόσο λιγότερο αισθητή είναι η παρουσία του. Και αν κάθε αυτοδιοικούμενη περιοχή γίνει μια ομοσπονδία συνεταιρισμών, ο συνεταιριστικός αναρχισμός του Προυντόν μετατρέπεται σε αναρχικό διοικητικό σύστημα. 

Η ιδέα είναι εντελώς συναρπαστική. Και απολύτως πραγματοποιήσιμη, λέει ο νεοπρουντονικός Νόαμ Τσόμσκι, ο μεγάλος γλωσσολόγος και διεθνής ηγέτης του σύγχρονου ειρηνικού, μη κομμουνιστικού αναρχικού κινήματος. Θα ευχόταν κανείς η συνεταιριστική ιδέα, την αξία της οποίος πρώτος επεσήμανε ο Όουεν, να αναπτύσσεται συνεχώς και περισσότερο. Ο καπιταλισμός σίγουρα θα αποκτούσε πιο ανθρώπινο πρόσωπο. 

Όμως, η αποτυχία του παμπάλαιου χριστιανικού κοινοτισμού, που δεν είναι παρά περιορισμένου εύρους προυντονισμός (οι ενορίες ήταν κάποτε παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί), δείχνει πως οι συνεταιρισμοί είναι η ασπιρίνη και όχι το φάρμακο στον καρκίνο του καπιταλισμού. 

Μετά τον Καρλ Μαρξ όλοι πλέον ξέρουμε πως η ατομική ιδιοκτησία δεν θα ήταν δυνατό να είναι στατική έννοια. Καπιταλισμός που δεν επεκτείνεται συνεχώς, κάποτε καταρρέει. Βιομηχανίες που δεν κατακτούν διαρκώς νέες αγορές για να τοποθετήσουν την αυξανόμενη παραγωγή που θα δώσει τα αυξημένα κέρδη, δεν αναπτύσσονται και κάποτε καταρρέουν κάτω από την πίεση ομόλογων βιομηχανιών, που αναπτύσσονται. 

Ο ανελέητος ανταγωνισμός είναι νόμος απαράβατος στον καπιταλισμό. Στον γεμάτο καλές προθέσεις προυντονισμό, δεν είναι. Ο προυντονισμός είναι μια κλειστή οικονομία χωρίς δυνατότητες ανάπτυξης, ο καπιταλισμός είναι μια ανοιχτή οικονομία με κολοσσιαίες δυνατότητες ανάπτυξης. Ωστόσο, στα όρια και τα πλαίσια του υπάρχοντος καπιταλισμού, ο προυντονισμός είναι η πιο προωθημένη μορφή σοσιαλδημοκρατίας. Ο αναρχισμός του Προυντόν δίνει πράγματι ένα ανθρώπινο πρόσωπο στον καπιταλισμό. Ο προυντονισμός έχει το τεράστιο ηθικό πλεονέκτημα να καταργεί το κράτος ειρηνικά και στα γρήγορα. Δεν είναι τυχαίο που ο προυντονισμός, μια εξαιρετικά γοητευτική μορφή ειρηνικού αναρχισμού, θα γίνει τόσο δημοφιλής. 

Όμως, το κράτος δεν καταργείται όσο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία και κατά συνέπεια ανταγωνιστικές τάξεις, που καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη του κράτους, λέει ο Μαρξ. Το κράτος μαραζώνει σιγά-σιγά μέχρι την πλήρη εξαφάνισή του στην αταξική κοινωνία, λέει ο Μαρξ και αρπάζεται άγρια τόσο με τον σύγχρονό του Προυντόν όσο και με τον ομοίως σύγχρονο και φίλο του μέχρι τότε Μπακούνιν. 

Στο πολιτικό του ξεκίνημα ο Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876) είναι φίλος και με τον Προυντόν και με τον Μαρξ. Όμως θα τσακωθεί πολύ άσχημα και με τους δύο. Με τον Προυντόν γιατί ο Μπακούνιν είναι κομμουνιστής, ονειρεύεται δηλαδή την αταξική και συνεπώς μη καπιταλιστική κοινωνία, και με τον Μαρξ διότι θέλει το αταξικό κράτος εδώ και τώρα, χωρίς την διαμεσολάβηση της δικτατορίας του προλεταριάτου, που ιστορικός προορισμός της είναι, κατά τον Μαρξ, να οδηγεί το κράτος στον δρόμο ενός συνεχούς μαρασμού, μέχρι την πλήρη εξαφάνισή του στην αταξική κοινωνία. Η οποία δεν μπορεί παρά να είναι αναρχική, αφού δεν θα υπάρχει σ’ αυτήν εξουσία. 

Αν επαναστατήσουμε όλοι όσοι μισούμε την ατομική ιδιοκτησία, την υπεύθυνη για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας, και αν όλοι μαζί, προλετάριοι και μη, χτυπήσουμε σκληρά τον καπιταλισμό, τότε φτάνουμε στα γρήγορα στον κομμουνισμό χωρίς να περιμένουμε να μαραζώσει το κράτος και κουραφέξαλα, λέει ο πολύ βιαστικός Μπακούνιν. 

Το σχέδιο του Μπακούνιν φαίνεται ακόμα πιο γοητευτικό απ’ αυτό του Προυντόν, όχι μόνο γιατί έχει μέσα του πολλή δράση, αλλά και διότι υπόσχεται έναν κομμουνισμό που θα τον ζήσουν αυτοί που θα τον φτιάξουν. Ενώ ο κομμουνισμός του Μαρξ είναι δυσκίνητος. Ποιος μπορεί να ξέρει τι είναι δυνατό να συμβεί μέχρι την έλευση της αταξικής κοινωνίας, με μια δικτατορία του προλεταριάτου συνεχώς πάνω από το κεφάλι σου; 

Σήμερα όλοι ξέρουμε τι είναι δυνατό να συμβεί αφού συνέβη. Όμως, όλοι ξέρουμε επίσης τι συνέβη και με την Κομμούνα του Παρισιού το 1871. Τσακίστηκε στα γρήγορα και εξαφανίστηκε μέσα σε λίγες μέρες. Κράτος δεν είναι η κυβέρνηση, κράτος είναι η βία, λέει ο Μαρξ επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Προμηθέα. Κράτος χωρίς αστυνομία και στρατό δεν νοείται. Εδώ δεν νικάει ο καλύτερος, όπως στον στίβο, αλλά ο καλύτερα οπλισμένος ή αυτός που θα πιάσει στον ύπνο τον καλύτερα οπλισμένο, όπως έγινε κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση. 

Για να συνοψίσουμε: Οι προυντονικοί είναι αναρχικοί, αλλά δεν είναι κομμουνιστές. Οι μπακουνικοί είναι και αναρχικοί και κομμουνιστές, αλλά δεν είναι μαρξιστές. Οι μαρξικοί είναι κομμουνιστές διαρκώς και αναρχικοί μακροπροθέσμως. Και στα τρία ρεύματα ο αναρχισμός είναι η κοινή συνιστώσα. Όμως, αναρχισμός υπάρχει και στον χριστιανισμό, όπως είπαμε. Αρα ο αναρχισμός, στις πολλές παραλλαγές του, είναι μια απολύτως κυρίαρχη κατάσταση. 

Το 1876, την χρονιά του θανάτου του Μπακούνιν, που όσο ζούσε διατηρούσε ζεστό το αίμα στις φλέβες των αναρχικών, ο Ιταλός αναρχικός Ενρίκο Μαλατέστα θα δημιουργήσει μια καινούργια παραλλαγή αναρχισμού. Αφού οι προυντονιστές, οι μπακουνιστές και οι μαρξιστές δεν μπορούν να τα βρουν και να δράσουν συντονισμένα, καλό είναι να μη σταματήσουμε να ενεργούμε ένας-ένας ή σε μικρές ομάδες. 

Αυτήν την μορφή δράσης ο Ενρίκο Μαλατέστα την ονομάζει «έμπρακτη προπαγάνδα». Χρειάζεται, λέει ο Μαλατέστα, η έμπρακτη προπαγάνδα για να διατηρείται υψηλό το αγωνιστικό φρόνημα του λαού, μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή της επανάστασης – όποτε κι αν έρθει. 

Η άποψη του Μαλατέστα θα βρει μια απροσδόκητα μεγάλη απήχηση. Ανταποκρίνεται θαυμάσια στον κοινωνικό ατομικισμό του αναρχισμού και ξεπερνάει την μεγάλη δυσκολία της συλλογικής οργάνωσης και δράσης. Τρεις φορές επιχείρησαν οι αναρχικοί να φτιάξουν δική τους Διεθνή, και τις τρεις απέτυχαν παταγωδώς. Μαζική δράση και αναρχισμός είναι έννοιες αντιφατικές εξ ορισμού. 

Ο Μαλατέστα συνέλαβε το κοινωνικό νόημα του φιλοσοφικού Κυνισμού των αρχαίων Ελλήνων: Κάθε τόσο πρέπει παρενοχλείς τους κατέχοντες την εξουσία με διακεκομμένα χτυπήματα. Και με μια αυτόματη αλλαγή βάρδιας, μετατρέπεις τον βίαιο, τον μπακουνικό αναρχισμό σε μια κατάσταση διιστορική. 

Αυτό ακριβώς είναι το μπακουνικής και όχι μαρξικής καταγωγής σημερινό αναρχικό κίνημα, που ποτέ δεν είχε την επιδοκιμασία των κομμουνιστικών κομμάτων. Αλλά πάντα εύρισκε κρυφή και ανομολόγητη αποδοχή από την λαϊκή συνείδηση. Ο ταλαιπωρημένος ανθρωπάκος, με τον χωροφύλακα, τον δικαστή και τον φορατζή συνεχώς πάνω απ’ το κεφάλι του, γνωρίζει καλά τι σημαίνει εξουσία. 

Μόνο σε μια ειδική περίπτωση ο αναρχισμός θα γίνει μαζικό λαϊκό κίνημα. Ο αναρχοσυνδικαλισμός είναι ένα από τα πιο έξυπνα και πιο τίμια λαϊκά κινήματα που εμφανίστηκαν ποτέ. 

Το 1895, μια ομάδα Γάλλων αναρχικών ιδρύουν μια νέας μορφής εργατική ομοσπονδία, όχι χωρισμένη σε κλάδους ανάλογα με το είδος της εργασίας, αλλά μαζική και συμπαγή. Όχι, ας πούμε εργάτες χάλυβος απ’ τη μια, εργάτες Τύπου απ’ την άλλη (που έχουν γράψει Ιστορία στο αναρχικό κίνημα), αλλά εργάτες σκέτα. Μόνο έτσι θα ξεπεραστεί η λογική κατά τα άλλα τάση για υπεράσπιση των κλαδικών συμφερόντων και θα τονιστεί ο μαζικός και ταξικός χαρακτήρας του συνδικαλισμού. 

Κύριος σκοπός ύπαρξης αυτών των σωματείων δεν είναι οι οικονομικές διεκδικήσεις, που μπαίνουν πάντα σε δεύτερο πλάνο, αλλά η οργάνωση γενικών απεργιών με απώτερο στόχο την παράλυση και την κατάρρευση του καπιταλιστικού κράτους και την ανάληψη της εξουσίας απ’ ευθείας από τα συνδικάτα. Στην διάρκεια των μεγάλων απεργιών οι απεργοί και οι οικογένειές τους συντηρούνται από ένα καλά οργανωμένο ταμείο απεργιακής αρωγής. 

Ο γαλλικός θεσμός του αναρχοσυνδικαλισμού θα διαδοθεί ταχύτατα στην Ιταλία και κυρίως την Ισπανία. Για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ο ισπανικός αναρχοσυνδικαλισμός, παρ’ όλο που δεν έχει την υποστήριξη των κομμουνιστών, -εντελώς το αντίθετο μάλιστα- θα γίνει ο φόβος και ο τρόμος των βιομηχάνων, που χρησιμοποιούν πάρα πολύ συχνά το νόμιμο δικαίωμά τους για ανταπεργία (λοκ-άουτ). 

Το πανίσχυρο αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα ήταν η πρώτη πολιτική δύναμη στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Όμως, ήταν πολύ ισχυρό από πολύ νωρίτερα, από το τέλος του περασμένου αιώνα. Αν στον εμφύλιο πόλεμο είχε την υποστήριξη του κομμουνιστικού κόμματος, θα μπορούσε ίσως να καταλάβει την εξουσία πολύ άνετα όταν δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες. 

Τόσο μεγάλο και τόσο καλά οργανωμένο ήταν το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα στην Ισπανία, που στα χρόνια του εμφυλίου, σε συνθήκες πάρα πολύ αντίξοες, οι αναρχικοί μπόρεσαν να οργανώσουν υποδειγματικές κολεκτίβες, κάνοντας τον Φράνκο και τους περί αυτόν καθολικούς και φεουδάρχες να λυσσάξουν. 

Με την σειρά τους θα λυσσάξουν και οι αναρχικοί και θα αρχίσουν να καίνε εκκλησίες και να σκοτώνουν παπάδες, οι οποίοι έχουν ήδη πιαστεί γερά από το ξίφος του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο. Τόσο λυσσώδη εμφύλιο πόλεμο δεν θα βρείτε άλλον στην παγκόσμια Ιστορία, όσο κι αν ψάξετε. Το πολιτειακό πρόβλημα τότε δεν παιζόταν στα ζάρια μόνο ανάμεσα στην δημοκρατία και τον φασισμό, αλλά και ανάμεσα στην αστική δημοκρατία, την οποία στήριζαν οι κομμουνιστές, και τον φασισμό από την μια μεριά, και από την άλλη τον αναρχικό, τον μπακουνικό κομμουνισμό. Τελικά, θα κερδίσει ο φασισμός. 

Ωστόσο, ένα σπάνιο φαινόμενο συμπεριφοράς της μάζας θα δείξει με τον πιο καθαρό τρόπο πως ο αναρχισμός έχει βαθιές ρίζες στην λαϊκή συνείδηση. 

Ο σαρωτικός Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, μία από τις πιο σπάνιες και χαρισματικές μορφές λαϊκού ηγέτη, πριν σκοτωθεί μ’ έναν εντελώς μυστηριώδη τρόπο και περάσει στον χώρο των λαϊκών θρύλων, ήταν ήδη αποδεκτός από ένα τεράστιο πλήθος Ισπανών, ασχέτως πολιτικής τοποθετήσεως. Η κηδεία, στην Βαρκελόνη, αυτού του πολύ μεγάλου αναρχικού ηγέτη είναι ένα φαινόμενο που ακόμα το μελετούν οι ειδικοί στην συμπεριφορά της μάζας. Μιλιούνια λαού από ολόκληρη την δημοκρατική εμφυλιοπολεμική Ισπανία δεν παρακολουθούν απλώς μια κηδεία, θα ήταν αδύνατο άλλωστε να περπατούν πίσω από ένα φέρετρο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, αλλά κλαίνε μαζικά, κατά ομάδες, για τον θάνατο ενός πεθαμένου Θεού, του οποίου η ανάσταση δεν θ’ αργήσει. (Για περισσότερα και ακριβέστερα, βλέπε το αριστούργημα του Χανς Μάγκνους Έντσεσμπέργκερ “Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας”). 

Είναι βέβαιο πως η αναρχία έχει βαθιές και δυνατές ρίζες στην μάζα. Αυτό το ήξερε καλά και ο αναρχικός μάλλον, παρά κομμουνιστής κατ’ ουσίαν, Αρης Βελουχιώτης, όταν μάζευε γύρω του ένα πλήθος “παρανόμων”. 

Ο Φραντς Φανόν, ο θεωρητικός της αλγερινής επανάστασης, στο βιβλίο του “Της γης οι κολασμένοι” δεν αναφέρεται στους κολασμένους του “Κομμουνιστικού Μανιφέστου” αλλά στην αναρχική διάθεση που κρύβουν μέσα τους οι λούμπεν, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν επαναστατικά με έξυπνους χειρισμούς. 

Όλοι οι ριψοκίνδυνοι χρειάζονται σε μια επανάσταση όταν ήδη έχει ξεσπάσει. Δεν είναι εύκολο πράγμα η εξόντωση του ταξικού εχθρού, που έχει στην διάθεσή του τις πολύ ισχυρές δυνάμεις καταστολής, τους άνδρες των οποίων χρησιμοποιεί το σύστημα βαναύσως εκμεταλλευτικά έναντι πινακίου ολοένα και περισσότερο δυσεύρετης φακής. 

Με λούμπεν κάνουν εκείνοι την δουλειά τους; Με λούμπεν θα κάνουμε και εμείς την δική μας. Αν είχαμε προλετάριους, θα την κάναμε με προλετάριους. Αυτό που σίγουρα έχουμε σε υπεραφθονία είναι η αναρχική διάθεση. Όλοι οι νορμάλ άνθρωποι κρύβουν μέσα τους έναν αναρχικό. Ακόμα και οι άνδρες των ΜΑΤ. Προς το παρόν μάς λιανίζουν, αφού γι’ αυτό πληρώνονται. Αλλά νομίζετε πως δεν έχουν συνείδηση της βαρβαρότητας του συστήματος που τους χρησιμοποιεί εκμεταλλευόμενο την ανάγκη για επιβίωση των σύγχρονων σκλάβων; 

Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι αναρχικοί οι πάντες, αφού ήταν αναρχικός ένας γνήσιος Ρώσος αριστοκράτης, ο Μιχαήλ Μπακούνιν, και κυρίως ένας γνησιότατος Ρώσος πρίγκιπας, ο Πιότρ Κροπότκιν (1842-1921), ο πιο μεγάλος θεωρητικός του αναρχισμού, που διετέλεσε και υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου Β’, αυτού ακριβώς που δολοφόνησαν οι αναρχικοί το 1881. Πάντως, δεν τον δολοφόνησε ο Κροπότκιν. Αλλά επειδή ήταν ήδη φιλοαναρχικός, απελάθηκε από την Ρωσία αμέσως μετά την δολοφονία του φίλου του, του τσάρου. 

Δεν εκτελέστηκε, γιατί ήταν πρίγκιπας. Αλλά μόλις φτάσει στην Γαλλία, θα αποποιηθεί επισήμως τον τίτλο του πρίγκιπα και το 1883 οι Γάλλοι, για να τον τιμωρήσου και για λογαριασμό των Ρώσων, τον κλείνουν τρία χρόνια φυλακή. 

Όταν αποφυλακίζεται το 1886, πηγαίνει στην Αγγλία, όπου ζει τα επόμενα 30 χρόνια της ζωής του. Θα επιστρέψει στην πατρίδα του με την έκρηξη της Επανάστασης το 1917, αλλά δεν θα πάρει μέρος. Ως γνήσιος αναρχικός δεν είναι υπέρ της βίαιης επανάστασης, όπου πεθαίνουν πολλοί, είναι υπέρ των μεμονωμένων εκτελέσεων σε κλασικό αναρχικό στυλ, για να γίνεται οικονομία στο αίμα και για να γίνεται αβίωτος ο βίος των αστών. Η αριστερή τρομοκρατία είναι μια λεπτή και δύσκολη τέχνη, που απαιτεί υψηλό δείκτη νοημοσύνης και επιδεξιότητα νευροχειρουργού. 

Ο φίλος του Πιότρ Κροπότκιν, Όσκαρ Ουάιλντ, ένας ακόμα διάσημος αναρχικός, λέει πως ο αυτοκαθαιρεθείς πρίγκιπας ήταν «ένας από τους δύο αληθινά ευτυχισμένους ανθρώπους που γνώρισε στη ζωή του». Και ο Ρομέν Ρολάν θα γράψει πως «ο Κροπότκιν έζησε αυτά που πρέσβευε μεν, αλλά δεν μπόρεσε να κάνει ο Λέων Τολστόι». 

Όσο για τους Μπολσεβίκους, αυτοί τίμησαν τον Κροπότκιν στην κηδεία του επιτρέποντας στις χιλιάδες των Ρώσων οπαδών του, που υπήρχαν ακόμα το τέταρτο έτος της Επανάστασης, το 1921, να ακολουθήσουν το φέρετρο με αναπεπταμένες μαύρες αντί για κόκκινες σημαίες. Αλλά αυτό θα συμβεί για τελευταία φορά. Στο εξής, όλοι οι Ρώσοι θα φορούν κόκκινα. Τα μαύρα, άλλου είδους μαύρα, θα τα ξαναφορέσουν πολύ αργότερα, το 1991. 

Ο Πιότρ Κροπότκιν ήταν ο πιο καλός πρίγκιπας που έζησε ποτέ. Ένας γνήσιος πρίγκιπας της εντιμότητας και του ήθους, που στο αριστούργημά του “Αμοιβαία βοήθεια” λέει πως στον καιρό μας ούτε καν οι μεγαλοφυείς μπορούν να κάνουν κάτι μόνοι τους. Η ανάγκη για συλλογική δράση θα γίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη σε όλα τα επίπεδα. Μέσα απ’ αυτήν την ανάγκη για συλλογική δράση και με την ανάπτυξη όλων των δεξιοτήτων του καθένα χωριστά προκειμένου η συλλογική δράση να είναι πιο αποτελεσματική, η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί κάποτε κατ’ ανάγκην στον αναρχοκομμουνισμό. Είθε, άθεε Άγιε Πιότρ Κροπότκιν 

Αλήτες σαν τον Νετσάγεφ, που σκοτώνουν για την χαρά του φόνου, θα τρυπώνουν πάντα ανάμεσα στους αναρχικούς. Αλλά δεν είναι αυτοί οι γνήσιοι αναρχικοί. 

Οι γνήσιοι αναρχικοί έχουν κάτι από την συμπεριφορά του Διογένη και το ήθος του Κροπότκιν, ίσως του πιο έντιμου ανθρώπου που περπάτησε ποτέ στην γη. 

* Από το βιβλίο “Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού”, 1999.

Νοιώθω πολύ άσχημα για το παίδι, τον Αλέξη Γρηγορόπουλο που έχασε τη ζωή του το περασμένο Σάββατο στα Εξάρχεια. Κρίμα, πολύ κρίμα!

Μου αρέσει αυτή η φωτογραφία. Ένας άνθρωπος που χαμογελάει, όπως και όλοι μας, δεν του αξίζει να χάσει έτσι άδικα τη ζωή του.

Όλα αυτά που έχουν επακολουθήσει από εκείνη τη μέρα είναι απλώς το ξέσπασμα. Ένας ολόκληρος λαός, τόσα χρόνια υποδουλωμένος στη κομματική δικτατορία, βλέπει τον τελευταίο καιρό το ύστατο στάδιο της κατάρρευσης του σαθρού πλέον ελληνικού πολιτικού συστήματος. Δεν υπάρχει αισιοδοξία, όλα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, έχει χαθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη προς τους συμπολίτες του και το κράτος. Υπάρχει παντού διάχυτη η εντύπωση, το συναίσθημα ότι το κράτος έχει διαλυθεί. Και, δυστυχώς, αυτό δεν απέχει πλέον αρκετά από την πραγματικότητα.

Και οι κυβερνήσεις αυτών των χρόνων; Ανάξιες! Τόσα σκάνδαλα, τόση ανεντιμότητα και υποκρισία,  απαξίωση προς τον πολίτη… Αν κάποιος ζήσει για λίγο στο εξωτερικό, τότε μόνο θα καταλάβει το τρομαχτικό χάσμα πολιτικού πολιτισμού που υπάρχει μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και της τριτοκοσμικής πια χώρας μας.

Την αγαπώ την Ελλάδα μας. Χθες το πρωί είδα μια μικρή πορεία μαθητών και ανατρίχιασα από θαυμασμό και αγαπή για αυτά. Δεν έκλεισαν τον δρόμο. Κινήθηκαν κόντρα στο ένα ρεύμα φωνάζοντας δικά τους φρέσκα και εμπνευσμένα συνθήματα για τον Αλέξη και το σαθρό κράτος. Σίγουρα δεν ήθελαν απλώς να πουν έτσι κάτι. Ήθελαν να μας αφυπνίσουν και να αναλάβουμε όλοι μας τις βαριές ευθύνες μας ως πολίτες και κυρίως ως άνθρωποι.

Πάρα πολλοί εκμεταλεύτηκαν τον χαμό του Αλέξη για να παίξουν το δικό τους παιχνίδι. Τα απάνθρωπα media για να χτυπήσουν σκοπίμως τη σάπια κυβέρνηση, τα άλλα διεφθαρμένα κόμματα για να παίξουν το δικό τους ίδιο παιχνίδι, οι αναρχοαυτόνομοι, οι αντιεξουσιαστές και οι φασίστες για να κάψουν, να καταστρέψουν και να προσπαθήσουν να αφαιρέσουν ανθρώπινες ζωές στο βωμό της ανοησίας και αρκετοί πλιατσικολόγοι για να ληστέψουν. Όλοι το εκμεταλλεύτηκαν το παιδί, σαν να περίμεναν από καιρό έναν νεκρό, αντί να προσπαθούν να το αποτρέψουν.

Η χώρα αυτή διαλύεται μέρα με τη μέρα. Λίγα πράγματα στέκουν ακόμα όρθια. Και ίσως το πιο αληθινό που της έχει απομείνει από όλα αυτά είναι οι εκείνες οι αθώες, άσπιλες ψυχές των νέων παιδιών, που ακόμα δεν πολτοποιήθηκαν πολιτικά, εργασιακά, οικονομικά, ελληνικά, …

Μιλούσα με τον Θανάση πριν λίγο και μου θύμισε μια σειρά από άρθρα που είχα γράψει πίσω στο 2002. Του αφιερώνω λοιπόν αυτό για τον ΟΑΣΘ που τότε είχε ακριβύνει τα εισιτήρια (τα φοιτητικά είχαν μέχρι τότε 20 λεπτά…). Μπορεί να είναι λίγο αισχρό, όμως πιο αισχρή ήταν η δικαιολογία του ΟΑΣΘ: “Ακριβαίνουμε τα εισιτήρια για να βελτιώσουμε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών…

ΟΑΣΘ® = Ποιότητα!

Το κινητό κλουβί με την έμβιο μάζα κατέφθανε εμπρός μου. Χώνω το χέρι βαθιά στην τσέπη μου και έντρομος διαπιστώνω ότι το μαγικό χαρτάκι λείπει… ¨Που σου γαμώτο μου”, αναστενάζω! Αφήνω τη στάση και τρέχω αμέσως προς το πλησιέστερο περίπτερο. Με μεγάλη μου απογοήτευση διαπιστώνω ότι εισιτήρια δεν πωλούνται. Μετά από καμιά δεκαριά περίπτερα βρίσκω εισιτήρια. «Λυπούμαστε», μου λέει η περιπτερού, «όμως τα εισιτήρια ακρίβυναν με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας στις υπηρεσίες του ΟΑΣΘ®. Μετά από ένα εικοσάλεπτο, ευρισκόμενος αρκετά μακριά απ’ την αρχική στάση παίρνω το λεωφορείο γεμάτος τσαντίλα. “Τι ποιότητα και μαλακίες…” Αργότερα, όμως, που το καλοσκέφτηκα συνειδητοποίησα ότι πράγματι τα λεφτά έπιαναν τόπο…
ΟΑΣΘ®! Σκέφτομαι τη λέξη και ανατριχιάζω, με πιάνει δέος, μένω κάγκελο! Και γαααααμώ την ποιότητα!
Πρώτα απ’ όλα προνοεί για σένα. Σου προσφέρει καθημερινό πρόγραμμα τζόκινγκ (τι γυμναστήρια και παπαριές). Έπειτα, κάνεις δημόσιες σχέσεις με τους περιπτεράδες. Μέχρι να βρεις περίπτερο που να πουλάει εισιτήριο έχεις γυρίσει όλη την πόλη και έχεις μάθει όλους τους περιπτεράδες. Και αυτοί οι μπαγάσηδες δεν έχουν ποτέ τους εισιτήριο. Ειδικά τα περίπτερα που είναι πάνω στη στάση του ΟΑΣΘ. Είμαι πεπεισμένος ότι αν υπήρχε δυνατότητα να υπάρχει περίπτερο πάνω στο λεωφορείο, ακόμα και τότε ο περιπτεράς θα σου πει πως δεν πουλάει εισιτήρια. Τον δέρνεις τότε ή δεν τον δέρνεις; ΟΑΣΘ! Συμβάλει στην απεξάρτηση του πολίτη από τον πανάκριβο τζόγο. Με την τιμή ενός και μόνο εισιτηρίου μπορείς και εσύ να παίξεις το υπερτυχερό παιχνίδι «Βρες το εισιτήριο (χα, χα, χα! )» με φοβερό έπαθλο το ίδιο το άθλιο εισιτήριο, το άθλιο το λεωφορείο, τον άθλιο τον περιπτερά, την άθλια καταδίκη μου γαμώτοοοοοοο!…
Εκεί όμως που τα πράγματα αλλάζουν ριζικά είναι η ποιότητα του σεξ στα λεωφορεία. Έτσι που καταντήσαμε σαν σαρδέλες, όλο και κάτι τυχερό συμβαίνει (ωχ ο κώλος μου!)… Τι «σεξουαλική επαφή» και κουραφέξαλα… «Συγκοινωνιακή επαφή™»! Ειδικά, αν είσαι μπακούρι την έκανες λαχείο (τα αντισυλληπτικά χάπια, προφυλακτικά, εντομοκτόνα κλπ. είναι απαραίτητα για το λεωφορείο)! Ο ΟΑΣΘ® είναι που μας φέρνει πιο κοντά, όχι ο ΟΤΕ®… Εκεί καλείς απλώς το 090…, ενώ εδώ είσαι μαζί με άλλους 90…
Μεταξύ μας… Σε τέτοιες καταστάσεις δεν χρειάζεται εισιτήριο! Ποιος μαλάκας ελεγκτής θα ‘θελε να μπει σ’ αυτό το κινητό μπουρδέλο; Και να ανέβει, τέτοια παρτούζα® που γίνεται εκεί πάνω δεν θα του δώσουν το εισιτήριο, αλλά τον εισιτήριο! Και μάλλον αυτό που θα σκίζονταν σ’ αυτόν τον έλεγχο δεν θα ήταν τελικά κάποιο απ’ αυτά τα μικρά χαρτάκια…

Την περασμένη Κυριακή 28/9/2008 το ΕΘΝΟΣ είχε ένα πολύ ωραίο άρθρο για την κατάσταση στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι απίστευτο και συνάμα θλιβερό το γεγονός ότι 550.000 ικανοί για εργασία, άρα και για δημιουργία, συνάνθρωποί μας (ξ)έφυγαν από την Ελλάδα την τελευταία δεκαετία προς αναζήτηση καλύτερης εργασίας και ποιότητας ζωής. Τελικά, αυτά που λέγονται ότι είμαστε η καλύτερη χώρα ως προς τις συνθήκες ζωής στον κόσμο είναι μάλλον ένα παραμύθι και τίποτα άλλο… Το πλήρες κείμενο βρίσκεται εδώ: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&tag=8777&pubid=1646584

Η παρατεταμένη οικονομική κρίση και οι περιορισμένες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης αναγκάζουν όλο και περισσότερους νέους να εγκαταλείψουν την Ελλάδα

Η Ελλάδα… χαιρετίζει τη νέα γενιά των μεταναστών της. Νέοι, πτυχιούχοι, απόφοιτοι αξιόπιστων πανεπιστημίων, λαμπρά μυαλά στον τομέα τους, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα… πάτρια εδάφη για να αποφύγουν τον εργασιακό Μεσαίωνα που υφίστανται στην Ελλάδα. Στα οργανωμένα κράτη που πηγαίνουν έχουν, λένε, περισσότερες ευκαιρίες να δείξουν τι αξίζουν…

Το επόμενο βήμα της «γενιάς των 700 ευρώ» είναι η μετανάστευση. Χιλιάδες νέοι 25-35 ετών, στα πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής τους, ρίχνονται στην αγορά εργασίας με κάθε καλή διάθεση να προσφέρουν στη χώρα τους. Η αδυναμία της ελληνικής αγοράς να απορροφήσει τα λαμπρά μυαλά, αλλά κυρίως η οικονομική κρίση, η συνεχής λιτότητα και τα φορολογικά μέτρα-θηλιά κάνουν τους νέους επιστήμονες να στραφούν σε άλλες χώρες, όπου οι προοπτικές για εργασιακή αποκατάσταση και ποιότητα ζωής είναι καλύτερες.

Η νέου τύπου «οικονομική» μετανάστευση ξεκίνησε ως τάση, αλλά τείνει να γίνει… μάστιγα. Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, ΗΠΑ και λιγότερο Καναδά ή Αυστραλία είναι οι προορισμοί που επιλέγουν οι πτυχιούχοι.

«Μέσα στην τελευταία δεκαετία υπολογίζουμε ότι περισσότερα από 550.000 άτομα υψηλής ειδίκευσης έχουν μεταναστεύσει σε ΗΠΑ, Καναδά και Β. Ευρώπη», δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ-ΓΣΕΕ) Σάββας Ρομπόλης.

Το «Εθνος της Κυριακής» μίλησε με νέες και νέους με λαμπρές σπουδές, αλλά και με άλλους επαγγελματίες, εξειδικευμένους και διακεκριμένους στον τομέα τους, που είτε βρίσκονται στην Ελλάδα και σκέφτονται να μεταναστεύσουν ή έχουν ήδη μεταναστεύσει.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΗΣ Η/Υ
Ολα τα αρνητικά σ’ αυτή τη χώρα

Ακόμη ένας νέος που σκέφτεται να μεταναστεύσει προς τη Βόρεια Ευρώπη είναι ο Δημήτρης Ευθυμίου, ο οποίος περιγράφει με τα δικά του λόγια το γιατί: «Αυτή η χώρα όσο μεγαλώνω εγώ κι όσο γερνάει εκείνη τόσο με ενοχλεί… Αντί να εξελίσσεται και να ανθίζει και το βιοτικό επίπεδο να ανεβαίνει, όλο και περισσότερα άλφα στερητικά βλέπω να έρχονται ουρανοκατέβατα.

Α-ναξιοκρατία: να βάζεις στη θέση τον ξάδερφο που θα σου δώσει και κάνα ψηφαλάκι όταν χρειαστεί.

Α-ρνησιδικία, να βάζεις το «λαμόγιο» σε θέση ισχύος απέναντι σε αυτόν που ζητάει Δικαιοσύνη, ενώ λες στον τελευταίο περίμενε 5 χρονάκια για τη δίκη και άλλα τόσα για να τελεσιδικήσει.

Α-ναξιοπαθούσα πολιτική σκηνή.

Α-νίκανη να χειριστεί οτιδήποτε, από τα μικρότερα σκάνδαλα έως τις μεγαλύτερες προκλήσεις των καιρών που έρχονται.

Α-νέχεια για όλο και περισσότερους.

Α-μύθητο πλουτισμό για ολίγους.

Α-πουσία αισθήματος ευθύνης οποιουδήποτε είδους.

Α-αφορολόγητο για την Εκκλησία, το μεγαλύτερο real-estate agency της χώρας.

Αυτά τα άλφα τα στερητικά, λοιπόν, όποιος είναι υγιής συναισθηματικά και διανοητικά θέλει να τα αφήσει τρέχοντας πίσω του. Και να υποκαταστήσει τα άλφα τα στερητικά με τις γνήσιες και ατόφιες ιδιότητες, σε ένα υγιές περιβάλλον όπου το άτομο θα αναπτυχθεί και θα πιάσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του…».

ΒΑΣΙΑ ΑΓΓΕΛΗ, ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΟΣ
Με βασικό μισθό και ανασφάλιστη

Βρετανικό πτυχίο στην Ιστορία της Τέχνης και την Κοινωνιολογία. Μεταπτυχιακό σε Αγγλία και Γαλλία πάνω στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, με εξειδίκευση τους λαούς της Αμερικής, της Ωκεανίας και της Αφρικής.

Οι σημαντικοί αυτοί τίτλοι σπουδών δεν βοήθησαν τη Βάσια Αγγελή να βρει στην Ελλάδα κάποια θέση εργασίας στον τομέα της. Επέστρεψε στην Αθήνα τον Αύγουστο του 2006 και εδώ και δύο χρόνια υποαπασχολείται ή εργάζεται με συμβάσεις σε θέσεις για τις οποίες έχει πολλά παραπάνω προσόντα. Τα οποία βοηθούν βεβαίως στο αποτέλεσμα της δουλειάς, αλλά δεν… πληρώνονται.

«Οσο για τις απολαβές μου, αυτές σπανίως ξεπερνούν τον βασικό μισθό. Δεν παίρνω επίδομα πτυχίου, ούτε ξένων γλωσσών, ενώ δεν είναι λίγοι οι εργοδότες που μου ζήτησαν να μείνω ανασφάλιστη», μας λέει. «Κάτω από αυτές τις συνθήκες, σκέφτομαι να ξαναφύγω. Πρώτη επιλογή μου είναι η Αγγλία, λόγω εξοικείωσης με το περιβάλλον, αλλά θα προτιμούσα τη Γαλλία, όπου βρίσκεται και η έδρα της UNESCO, για την οποία θα ήθελα να δουλέψω», μας λέει.

ΚΑΛΥΨΩ ΚΑΜΠΑΝΗ, ΣΥΝΤΗΡΗΤΡΙΑ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ
Στην Ολλανδία με προσέλαβαν με αρχικό μισθό 2.400

Με τρία επιστημονικά πτυχία στον τομέα της συντήρησης Τέχνης, η Καλυψώ Καμπάνη επέστρεψε στην Ελλάδα γεμάτη διάθεση να βοηθήσει στη φροντίδα των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας. Παρά την καλή διάθεση, όμως, η Καλυψώ σύντομα αντιμετώπισε τις πρώτες δυσκολίες. «Επιστρέφοντας από την Αγγλία αντιμετώπισα μια τελείως απογοητευτική και εξευτελιστική για την Ελλάδα πραγματικότητα. Δεν κατάφερα να αναγνωρίσω τα πτυχία μου, καθώς δεν υπάρχει αντίστοιχο πανεπιστημιακό τμήμα, οπότε θα αναγκαζόμουν να τα υποβιβάσω εξισώνοντάς τα με το αντίστοιχο των ΤΕΙ. Η εναλλακτική που μου πρότειναν ήταν να δουλέψω με σύμβαση 600 ευρώ, χρησιμοποιώντας το διετές Higher National Diploma που κατείχα. Υστερα από έναν χρόνο προσπάθειας και απογοήτευσης, αποφάσισα να δοκιμάσω την τύχη μου στο εξωτερικό», λέει.

«Μέσα σε λίγους μήνες αναζήτησης δουλειάς μια μεγάλη εταιρεία συντήρησης της Ολλανδίας, εκτιμώντας τα προσόντα που διέθετα, μου πρότεινε θέση με αρχικό μισθό 2.400 ευρώ τον μήνα», διηγείται.

Τα τελευταία δύο χρόνια η Καλυψώ ζει και εργάζεται στο Αϊντχόφεν της Ολλανδίας, «όπου το επίπεδο ζωής είναι πολύ ανώτερο από αυτό της Ελλάδας, τα δε κριτήρια αξιολόγησης αξιοκρατικά και δίκαια», λέει χαρακτηριστικά

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΕΛΑΧΡΟΙΝΟΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
Το Αμστερνταμ άλλαξε την ποιότητα της ζωής μου

Οι προοπτικές που (δεν) είχε στην Ελλάδα έκαναν τον απόφοιτο του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητή Φυσικής, Σταύρο Μελαχροινό, να αναζητήσει εργασία στο εξωτερικό. Εδώ και πέντε χρόνια εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση της Ολλανδίας στον τομέα της διεθνούς εκπαίδευσης.

«Το επάγγελμα του καθηγητή στη χώρα μας έχει συγκεκριμένη πορεία και περιορισμένες δυνατότητες. Στην Ολλανδία το σχολείο στο οποίο εργάζομαι μου προσφέρει μεγάλες δυνατότητες σε επίπεδο διδασκαλίας, αλλά και σε επιμόρφωση, αφού μου δίνει κίνητρα να μη σταματήσω να ασχολούμαι με το επάγγελμά μου και την εξέλιξή του», τονίζει. Οσο για τα οικονομικά, «ο μισθός που είχα πριν από 5 χρόνια στην Αθήνα ήταν 1.000 ευρώ, ενώ τον αμέσως επόμενο χρόνο και για την ίδια δουλειά στην Ολλανδία έπαιρνα τα διπλάσια.

Σήμερα, οι απολαβές μου πλησιάζουν τις 3.000», λέει. «Η δε ποιότητα ζωής μου έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Ως πολίτης έχω άποψη, φωνή που ακούγεται, μπορώ να διαμαρτυρηθώ και να απαιτήσω απάντηση από δημόσια υπηρεσία, πληρώνω φόρους, αλλά βλέπω οι φόροι αυτοί πού πάνε. Εδώ υπάρχει κράτος πρόνοιας, υπάρχει κοινωνική πολιτική», τονίζει.

ΑΛΕΞΗΣ ΜΠΑΡΖΟΣ, ΟΠΕΡΑΤΕΡ
Παίρνω τριπλάσιο μεροκάματο στο Παρίσι

Σπούδασε στη Ρώμη κοινωνιολογία και φωτογραφία, αλλά επέλεξε τελικά να ακολουθήσει το επάγγελμα του εικονολήπτη. Ο Αλέξης Μπαρζός ζει σήμερα με την οικογένειά του στο Παρίσι, όπου και συνεργάζεται με εταιρείες παραγωγής κυρίως της Γαλλίας, της Ιταλίας, αλλά και της Ελλάδας.

«Ζούσα χρόνια στο εξωτερικό, αλλά ήθελα να γυρίσω στην Ελλάδα. Επέστρεψα σε μια καλή εποχή, προ των Ολυμπιακών Αγώνων, άνοιξα εταιρεία και απασχολούσα περίπου 15 άτομα. Ωστόσο, μετά τους Αγώνες επήλθε κρίση στην αγορά, ενώ τα φορολογικά μέτρα με ανάγκασαν να κλείσω την εταιρεία και να έρθω στη Γαλλία», λέει ο Αλέξης, ο οποίος σήμερα συνεργάζεται με εταιρείες παραγωγής από την Ευρώπη. «Ενα μεροκάματο στην Ελλάδα, με κάμερα, αυτοκίνητο και βοηθό, δεν ξεπερνά τα 250 ευρώ. Στο Παρίσι η ώρα εργασίας σου ξεκινά με το που θα φύγεις από το σπίτι, διαρκεί 8 ώρες και πληρώνεται 650 ευρώ. Διαφορετική είναι επίσης και η ίδια η νοοτροπία της τηλεόρασης, που αντιμετωπίζει τον οπερατέρ ως σοβαρό επαγγελματία».

ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑ
mapsara@pegasus.gr

Το παρακάτω κείμενο είναι από τον αγαπημένο μου συγγραφέα Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο για τον οποίο, μαζί με τον Γεώργιο Σεφέρη, τρέφω απέραντο σεβασμό. Το παρακάτω κείμενό του, πάντα επίκαιρο, επεξηγεί πλήρως την έννοια του κατεστημένου και πόσο βαθιά ριζωμένο είναι αυτό μέσα μας. Στην ουσία ο αγώνας να το πολεμήσουμε φαντάζει ανούσιος, αφού ένα κομμάτι του εαυτού μας ανήκει σε αυτό. Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν; Διαβάστε αυτό το εξαιρετικό κείμενο για να το σκεφτείτε.

«… Αν παίρνω ξανά στα χέρια μου και πάλι το «κατεστημένο», δεν το κάνω για να ξαναπώ όσα έχουν ειπωθεί. Αισθάνομαι την ανάγκη να πάω μαζί με τους νέους ανθρώπους και να τους παρακαλέσω να κοιτάξουμε το θέμα από σιμά και να δούμε, επιτέλους, μια και καλή τι είναι πια αυτό το κατεστημένο και πόσο κατεστημένο είναι. Ποια είναι τα στοιχεία που το αποτελούν, ποια είναι τα ρεύματα που το διατρέχουν, πόση δύναμη κατέχει η επιβίωσή του και –το σημαντικότερο- με το προσεχτικό ή μη προσεχτικό ξεφλούδισμα του αν είναι ν’ απομείνει τίποτε και τι θα απομείνει, μια που η ζωή τραβάει τον δρόμο της και δεν γίνεται να ακινητοποιηθεί σε κάποιο σημείο. Και το πως δε γίνεται να ακινητοποιηθεί το ξέρουμε εμείς, που γεννηθήκαμε κάμποσα χρόνια νωρίτερα και μπορούμε να απαριθμήσουμε ένα πλήθος αλλαγές που μεταμόρφωσαν, παρ’ όλα τα λεγόμενα, το πρόσωπο και την Ιστορία του κόσμου. Δεν έχω την εντύπωση πως οι νέοι, όταν επιζητούν την ανατροπή, έχουν στο νου τους την καθημερινή συμπεριφορά. Αυτό θα ήταν το λιγότερο και το πλημμελέστερο. Η καθημερινή συμπεριφορά αλλάζει από τόπο σε τόπο και από καιρό σε καιρό, οι νεωτερισμοί παλιώνουν γρήγορα, θέματα που έχουν άμεση σχέση με την ανθρώπινη παρουσία παύουν πολύ σύντομα να ξαφνιάζουν, μολονότι και τούτα αποκαλύπτουν το βαθύτερο νόημα της ιστορικής στιγμής. Είναι αλλαγές που δεν απορρέουν από επιθυμία ιδιορρυθμίας, αλλά από διαφοροποιήσεις προερχόμενες από την ανάγκη που δημιουργούν οι συνθήκες της καθημερινής ζωής. Δεν πρέπει λοιπόν να τους αποδοθεί βασική σημασία. Οι νέοι, που εκδηλώνουν με τον τρόπο που εμφανίζονται την αποδοκιμασία τους, συνήθως δεν πηγαίνουν μακρύτερα. Η παρδαλή εμφάνιση αποσκεπάζει ολόκληρο τον εσωτερικό τους χώρο, ώστε συχνά να μην απομένει έδαφος για βαθύτερες ανερευνήσεις. Ας πούμε, ωστόσο, πως έχουμε φτάσει στα έσχατα όρια. Ας σχεδιάσουμε μια κοινωνία γυμνών ανθρώπων, που είναι και από μέσα και απ’ έξω γυμνοί. Ιδού, τα απαρνηθήκαμε όλα, τα παραμερίσαμε όλα, τα γκρεμίσαμε όλα, ξαναγυρίσαμε στις σπηλιές των θηρίων και των ανθρωποθηρίων. Δεν απόμεινε μήτε ένα «κουμπί» από το κατεστημένο απείραχτο. Και ξεκινούμε, για να κάνουμε τι; Για να αρχίσουμε από την αρχή. Ας αρχίσουμε! Το κατεστημένο το έχουμε σκοτώσει πια. Αλλά για να έχει πεθάνει ολόκληρο, θα πρέπει βέβαια να το απολησμονήσουμε. Το αποταμίευμα της μνήμης δεν είναι πάντα παθητικό. Ολωσδιόλου αντίθετα, γίνεται την κάθε στιγμή ενεργό και καθορίζει, προετοιμάζει, δικαιώνει, συμπαραστέκεται. Ας το αφήσουμε στην άκρη και το αποταμίευμα της μνήμης. Και μια που μας πήρε ο κατήφορος, ας εξακολουθήσουμε να χρησιμοποιούμε τη φαντασία μας παρά την κρίση μας. Γιατί, το τελικό ερώτημα δεν μπορεί να είναι τούτο: «μήπως το «κατεστημένο» αποτελείται από φθαρτά και από άφθαρτα στοιχεία και μήπως αυτά, τα άφθαρτα στοιχεία, χρειάζεται να τα απομονώσουμε, να τα αναπτύξουμε να τα ζήσουμε ‘και να τα αξιοποιήσουμε όσο πληρέστερα είναι, για την ώρα, κατορθωτό;» Το να αρχίσεις από την αρχή είναι ένας λόγος. Και μια ματαιοπονία συνάμα. Γιατί την αρχή την προσδιορίζουν πάντα οι ίδιες ανάγκες. Και μια νέα πορεία, από την ίδια τη φύση της δεν μπορεί να είναι αλάθευτη. Ακόμη και αν κατορθώσει, πράγμα δυσκολότατο άλλωστε, να αποφύγει τα σφάλματα των προγενεστέρων, θα κάμει τα δικά της σφάλματα, που δεν είναι απίθανο να είναι βαρύτερα.
Ας είναι! Πήρα να σχολιάσω αυτήν την άποψη, μόνο και μόνο για να δείξω πως το κατεστημένο περιέχει ολόκληρη την ιστορική διαδρομή του γένους των ανθρώπων. Και η ιστορική αυτή διαδρομή ούτε είναι σωστό ούτε μπορεί να ξαναγίνει. Οι νέοι που ωθούν το ριζοσπαστικό τους ίσαμε τα έσχατα όρια και παίρνουν τους κάμπους και τα βουνά, και συνιστούν πρωτόγονες κοινωνίες, καλλιεργούν ένα ιδανικό, αν είναι ιδανικό, πολύ λιγότερο πραγματοποιήσιμο από τα άλλα. Είναι σαν να μας λένε: «βαρεθήκαμε πια, σας βαρεθήκαμε!» Αλλά αυτό είναι μια άλλη υπόθεση. Είναι ακόμη σαν να τρομάζουν μπροστά στα βαρύτατα προβλήματα και στις εξίσου βαρύτατες απαιτήσεις του σύγχρονου βίου. Αποφεύγουν τη συστηματική προσπάθειες, την ευθύνη, τις υποχρεώσεις. Επιθυμούν να ζουν χωρίς υποχρέωση και χωρίς κύρωση. Αλλά πόσοι είναι αυτοί, οι ανέμελοι και οι απελπισμένοι; Αμελητέα ποσότητα μέσα στον ωκεανό του αιώνα. Μήτε ουσιαστικά μπορεί να επηρεάσει τίποτα μήτε και να γίνει πρότυπο και για τους άλλους.
Όταν μιλούμε για τους νέους, εννοούμε τους άλλους –τους ζωντανούς εκείνους που επιθυμούν να δημιουργήσουν έναν κόσμο καλύτερο, να πλάσουν από τον εαυτό τους ένα υπόδειγμα. Και όχι με συστήματα, θεωρίες, συνθήματα. Αλλά με ανοιχτό νου, με ανοιχτή καρδιά, με κάθε δυνατή ανιδιοτέλεια έξω από πρόληψη και δεισιδαιμονία, χωρίς «ταμπού», χωρίς αυθεντίες, χωρίς ιεραρχίες, μέσα από ένα πνεύμα ισότητας, διαλλαγής, απουσίας κάθε φανατισμού. Και είναι μέγιστο σφάλμα να φρονούμε, πως οι νέοι αυτοί, που είναι και πολύ περισσότεροι, και που συμβαίνει συχνά να μας εξοργίζουν με την ασταμάτητη αντίρρησή τους, δεν είναι ικανοί να εννοήσουν και να πραγματοποιήσουν. Σήμερα είναι αυθόρμητοι, ασυγκράτητοι, παρορμητικοί, οδηγούνται από το συναίσθημα. Έτσι είναι τα νιάτα, έτσι ήταν πάντοτε τα νιάτα. Αυτό άλλωστε νοσταλγούν οι πρεσβύτεροι, αυτή τη φρεσκάδα που έχουν χάσει. Και όταν τα νιάτα τα βλέπουμε να μάχονται για μια πληρέστερη και καλύτερα οργανωμένη παιδεία και να τρέπονται κατά ένα μεγάλο ποσοστό προς τις θετικές και τις εφαρμοσμένες επιστήμες, γιατί δεν συμπεραίνουμε από το φαινόμενο τούτο πως βρίσκονται μέσα στο πνεύμα των καιρών και πως έχουν κάμει συνείδησή τους τις απαιτήσεις της εποχής; Πότε άλλοτε οι νέοι έπρεπε να μάθουν τόσα πολλά, να αντιμετωπίσουν τόσα προβλήματα, να υπερνικήσουν τόσες δυσχέρειες; Την καταριόμαστε, φυσικά, την τεχνολογική εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου. Αλλά δεν καταριόμαστε και το κατεστημένο, που την οραματίστηκε, την προφήτεψε και κατά ένα μεγάλο ποσοστό την πραγματοποίησε, για τούτο τον λόγο. Το καταριόμαστε για την κακή χρήση, όπου έκαμε κακή χρήση, των μέσων που έβαλε η επιστήμη στα χέρια του. Είναι πολύ εύκολο να αποδοκιμάσει κανείς ό,τι δεν μπορεί είτε να εννοήσει είτε να τιθασεύσει. Αλλά αυτά είναι λόγια του ανέμου. Η μηχανή ανηθικοποίησε τον κόσμο; Όχι βέβαια! Η μηχανή (δεν μιλώ για τα όργανα του ολέθρου) ευκόλυνε τη ζωή, έγινε το απαραίτητο συμπλήρωμα του σύγχρονου βίου. Και μόνο εκατό χρόνια να πηγαίναμε πίσω, θα νιώθαμε φρίκη. Θα βλέπαμε τους ανθρώπους να ξεριζώνονται από τις επιδημίες, τους μεροκαματιάρηδες να δουλεύουν χωρίς «ωράριο εργασίας», να καλλιεργούν τη γη με το πρωτόγονο αλέτρι, να σπάνε το χαλίκι κάτω από το αδυσώπητο κάμα του καλοκαιριού με το σφυρί στο δημόσιο δρόμο. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Το θέμα δεν είναι αυτό. Και όσοι το τοποθετούν σε τούτον τον χώρο είναι, χωρίς καμιά αμφιβολία, ανόητοι, Μήτε η επιστήμη μπορεί και πρέπει να οπισθοχωρήσει μήτε η τεχνολογική πρόοδος να ακυρωθεί. Άλλωστε, και οι νέοι τη ζουν, τη χρησιμοποιούν και την προάγουν την τεχνολογική πρόοδο.
Άλλο είναι το πρόβλημα. Όταν οι νέοι χτυπούν το κατεστημένο, τούτο συμβαίνει γιατί έχουν βαρεθεί τα φουσκωμένα λόγια και τα αδιαπραγμάτευτα ιδανικά. Εκεί βρίσκουν το κατεστημένο βαρύτατα ένοχο. Γιατί δεν έχεις το δικαίωμα πια να μιλάς στον νέο άνθρωπο για δικαιοσύνη, λευτεριά, ισότητα, ευνομία και συνάμα να τις κηλιδώνεις και να τις εκμηδενίζεις με την κάθε σου πράξή. Αυτός είναι ένας προαιώνιος εμπαιγμός που ο νέος άνθρωπος δεν τον ανέχεται. Να ναρκισσεύεσαι ως ειρηνοποιός και να σκοτώνεις στο όνομα της ειρήνης. Να εγκωμιάζεις τη φιλανθρωπία και να βγάζεις τα μάτια του γείτονα. Να ασκείς την απόλυτη αρετή καθώς ο Καλβίνος και να ανεβάζεις στην πυρά τον Σερβέ. Να είσαι θεοσεβούμενος, να οραματίζεσαι παραδείσους και να προστατεύεις με λύσσα ανήμερου θηρίου τα ταπεινότερα και ειδεχθέστερα ατομικά του συμφέροντα. Να κάνεις το επάγγελμά σου, και πολύ προσοδοφόρο, τη συμπόνια και την ανθρωπιά. Να επιβάλλεις την ηθική, την «ηθική» σου, με το μαστίγιο στο χέρι. Να εξαίρεις τη σημασία του διαλόγου και να τον καταργείς. Μιλούμε για ελευθεριότητα ηθών. Κατά το ένα της μέρος προέρχεται από την ανάγκη που νιώθουν οι νέοι να πολεμήσουν την υποκρισία του κατεστημένου και κατά το άλλο, το πολύ μεγαλύτερο, από την ανίερη εκμετάλλευση που επιχειρεί το κατεστημένο της ανάγκης των νέων για περισσότερη ειλικρίνεια. Είναι οι πρεσβύτεροι, οι εκδοτικοί οίκοι, οι παραγωγοί του κινηματογράφου, οι οργανωτές των δημόσιων θεαμάτων που προάγουν την ασέλγεια. Οι νέοι, ολωσδιόλου αντίθετα, παντρεύονται πολύ νωρίς και προσπαθούν να δημιουργήσουν τη δική τους εστία και να χαρούν το θάλπος της. Σωστό δεν είναι να σταθούμε μόνο στα ηθικά αποστήματα της εποχής, κάθε εποχής, και να προχωρήσουμε σε γενικότερες αξιολογικές κρίσεις.
Άλλωστε, δεν πρέπει να παραβλέπουμε την οικουμενική δίψα πλατύτερης, βαθύτερης και σωστότερα οργανωμένης παιδείας, που είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του καιρού μας. Αυτή η δίψα δεν υποδηλώνει μόνο μια ανάγκη, που γίνεται αισθητότερη την κάθε στιγμή, αλλά από μία επιθυμία που στρέφεται προς ουσιαστικότερες επιδιώξεις. Οι παιδευτικές απαιτήσεις είναι αμφιτερόπλευρες: από τη μια μεριά πηγάζουν από την πολιτιστική δομή της εποχής και από την άλλη εκφράζουν το άτομο που συλλογίζεται τον εαυτό του. Και το άτομο δεν αντιπροσωπεύει πια μια μειονότητα, αλλά την πλειονότητα. Όπου μάλιστα οι παιδευτικές συνθήκες είναι ευνοϊκότερες και την πλειονότητα την έχει αντικαταστήσει το σύνολο. Ακόμα και τα ονομασμένα «παιδιά των λουλουδιών», αυτή η άκρα ασυδοσία, δεν είναι στερημένα από κάποια μόρφωση και συχνά σημαντική. Αν καταρτίσουμε τον εκπαιδευτικό χάρτη του κόσμου και τον αντιπαραβάλουμε προς έναν ανάλογο χάρτη καταρτισμένο εδώ και ένα και μισόν αιώνα, θα απομείνουμε ενεοί μπροστά στο πλήθος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και των ερευνητικών κέντρων, που βρίσκονται ιδρυμένα ή που ολοένα ιδρύονται. Και η παιδεία δεν είναι μόνο το παρόν και το μέλλον. Είναι και το παρελθόν. Είναι ένα πυρηνικό στοιχείο του κατεστημένου. Η παιδεία δεν διδάσκει μόνο την τεχνική εφαρμογή των σύγχρονων επιστημονικών κατακτήσεων. Πηγαίνει και βαθύτερα προς τα πίσω. Κι όταν μελετούμε τις σύγχρονες βιβλιογραφίες, μας προκαλεί ανεξάλειπτη εντύπωση η αφθονία των εκδόσεων που αναφέρονται στους αρχαίους πολιτισμούς, στα κλασικά κείμενα, σε απολησμονημένα ιστορικά περιστατικά, σε μια εμπαθή διερεύνηση του «προ-κατεστημένου», όχι για να πολεμηθεί τούτο και να εξοντωθεί, αλλά κυριότατα για να διαφωτιστεί και να χρησιμοποιηθεί. Με τούτο θέλω να πω, πως μια ολοκληρωτική ανατροπή του κατεστημένου δεν είναι μήτε δυνατή μήτε επιθυμητή.
Κι όταν υποστηρίζουμε αυτήν την άποψη, δεν σημαίνει πως υποστηρίζουμε και την άποψη πως έχουν άδικο οι νέοι. Μερικές φορές, βέβαια, μας ερεθίζουν και μας εξοργίζουν οι νέοι με την ορμητική τους αντίρρηση. Μήπως εμείς οι ίδιοι δεν υπήρξαμε κάποτε αντιρρητικοί και προσπαθήσαμε πολλά να τα διορθώσουμε και δεν πραγματοποιήσαμε ένα πλήθος μεταβολές, που τις παραδίνουμε σήμερα μαζί με το κατεστημένο; Ολόκληρο το τεχνολογικό κατεστημένο δεν είναι έργο δικό μας; Οι νέοι το βρήκαν έτοιμο. Ο κόσμος που αντικρίζουν οι νέοι, ως προς την αγαθή του πλευρά, γιατί και τέτοια χωρίς αμφιβολία υπάρχει, είναι ο δικός μας κόσμος. Είναι ο κόσμος που μετρίασε ή και που εξαφάνισε ολωσδιόλου τον ανθρώπινο μόχθο, ο κόσμος που πολέμησε, και τις περισσότερες φορές αποτελεσματικά, τις αρρώστιες, ο κόσμος που άνοιξε τους ευρύτερους από κάθε άλλη φορά στην ιστορία δρόμους της έρευνας, ο κόσμος που ένιωσε την ανάγκη να χτυπήσει τη μισαλλοδοξία, την προκατάληψη, τη δεισιδαιμονία, που έχυσε το αίμα του σε τόσους αγώνες με ευγενική πρόθεση. Οι νέοι δεν πρέπει να το λησμονούν αυτό, αν επιθυμούν να είναι δίκαιοι. Αλλά –φυσικά, υπάρχει ένα τεράστιο «αλλά». Είναι εκείνο που βρέθηκε πέρα από τις δυνατότητές μας. Όλα δεν γίνονται σε μια και μόνη στιγμή. Ο άνθρωπος είναι και δαίμονας και άγγελος. Και οι προαιώνιες ρίζες δεν καταστρέφονται με την προσπάθεια μιας γενιάς. Πίστευα πάντα και πιστεύω ακόμα, πως ο άνθρωπος θα χρειαστεί μεγάλο διάστημα χρόνου, για να νικήσει το ανήμερο θηρίο που φωλεύει μέσα του. Οι πόλεμοι που εξακολουθούν να οργώνουν τη γη είναι οι ευκαιρίες που δημιουργεί ή και μόνο χρησιμοποιεί το θηρίο για να διατηρήσει την ύπαρξή του. Οι στυγνοί ανταγωνισμοί των υλικών συμφερόντων, είτε διατυπώνονται στο πεδίο της μάχης, είτε προκρίνουν τρόπους άλλους όχι λιγότερο δολοφονικούς, οι φανατισμοί που βλέπουν στα πρόσωπα των διαφωνούντων τους αντιπάλους που πρέπει να εξοντωθούν, όλη αυτή η ασυμπόνετη πλάση, που μας οδηγεί συχνά στον απελπισμό, είναι επίσης αποδείξεις της αντοχής του θηρίου. Εδώ και λίγο καιρό διάβασα σε μιαν εφημερίδα τούτη την είδηση (την αντιγράφω λέξη προς λέξη):
Γκρην Ρίβερ (Ουαϊόμιγκ). Ένας νέος 25 ετών αυτοκτόνησε, αφού άφησε ένα σημείωμα, στο οποίο αναφέρει ότι το αυτοκίνητό του έπαθε βλάβη «μέσα στην παγωνιά» και κανένας άλλος αυτοκινητιστής δεν στάθηκε για να τον βοηθήσει. Στο σημείωμά του ο Νταίηβιντ Χαφτσέλτερ γράφει: «Δεν μπορώ πια να υποφέρω την παγωνιά, αλλά κυρίως δεν μπορώ να υποφέρω την αδιαφορία των συνανθρώπων μου, που εξακολουθούν να περνούν δίπλα μου, χωρίς να σταματούν».
Ο Νταίηβιντ αυτοκτόνησε με μια σφαίρα στο κεφάλι, καθώς ανακοινώθηκε από την αστυνομία. Αυτός λοιπόν ο Νταίηβιντ είναι ένα σύμβολο. Είναι ο νέος άνθρωπος που χάνεται μέσα στην παγωνιά του χειμώνα και μέσα στην παγωνιά της άλλης ψυχής. Που νιώθει πως έχει απομείνει ολομόναχος μέσα σ’ έναν έρημο κόσμο. Και που συλλογίζεται πως τούτη η ζωή δεν αξίζει, αν πρόκειται να τη ζήσεις ανάμεσα σε τέτοιους ανθρώπους. Ο Νταίηβιντ αυτοκαταλύεται και μας μαθαίνει ποιο είναι το χρέος μας, αν επιθυμούμε να πλάσουμε την καλύτερη μέρα. Παρά τις μερικές περιπτώσεις, το κατεστημένο είναι ασυμπόνετο, στην ευρύτερη σημασία του όρου. Δεν λογαριάζει τον άνθρωπο. Δεν λογαριάζει τον πόνο του άλλου ανθρώπου. Ενεργητικά, προσπαθεί να τον εξοντώσει, αν δεν τον έχει πειθαρχημένο στο θέλημά του. Παθητικά, αδιαφορεί για την τύχη του.
Αν ύστερα από όλα αυτά θελήσουμε να καταλήξουμε σ’ ένα συμπέρασμα, πολύ εύκολα θα νιώσουμε πως τα κύρια βδελυρά γνωρίσματα του κατεστημένου είναι η υποκρισία, η υποδούλωση στο προσωπικό συμφέρον και η απουσία κάθε ουσιαστικής συμπόνιας προς τον άλλο άνθρωπο. Οι νέοι, αν θέλουν να επιτελέσουν τον προορισμό τους, έναν μεγάλο προορισμό, ας επιχειρήσουν, πολεμώντας το κατεστημένο, να πολεμήσουν αποφασιστικά τα βδελυρά του γνωρίσματα και όχι να τα υιοθετήσουν με τη σκέψη πως έτσι τα πολεμούν αποτελεσματικότερα. Δεν μας χρειάζεται μια καινούρια υποκρισία στη θέση της πατροπαράδοτης. Μήτε η αντικατάσταση των καθιερωμένων συμφερόντων από άλλα μήτε η εκδήλωση της συμπόνιας προς όποιον βρίσκεται σίμα μας και η εκδήλωση της αναλγησίας σ’ εκείνον που δεν βρίσκεται.
Περιμένω την αντίρρηση: «πολύ δύσκολα πράγματα». Είμαι σύμφωνος. Όχι δύσκολα, δυσκολότατα. Αλλά για τα δυσκολότατα αξίζει να προσπαθεί κανείς. Διαφορετικά, τα παλιά ανθρωποειδή θα τα αντικαταστήσουν νεώτερα και, φυσικά, τελειότερα ».