Όλοι όσοι αγαπάμε τις επιστήμες και την τεχνολογία και φροντίζουμε να ενημερωνόμαστε τακτικά για τα επιστημονικά δρώμενα γνωρίζαμε ότι κάποια στιγμή στη ζωή μας θα βιώναμε μια πανδημία από κάποιον ιό ή βακτήριο ανθεκτικό στα αντιβιοτικά. Τα γεγονότα της ισπανικής και της ασιατικής γρίπης του περασμένου αιώνα, αλλά και οι δύο πρόσφατοι κορωνοϊοί μαζί με τον ιό του embola ήταν οι πιο χαρακτηριστικοί προάγγελοι ενός τέτοιου ενδεχομένου. Ίσως δεν θέλαμε να το πιστέψουμε, αλλά βαθιά μέσα μας ο φόβος κρυβόταν εκεί.
Άλλωστε, η πιθανότητα να συμβεί κάποιο από τα υπόλοιπα καταστροφικά για την ανθρωπότητα σενάρια ήταν και είναι πολύ μικρότερη. Ο ψυχρός πόλεμος έχει λήξει και ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα είναι δύσκολο να συμβεί. Βέβαια, εγκυμονεί πάντα ο κίνδυνος μιας τρομοκρατικής ενέργειας με πυρηνικά όπλα. Αλλά και αυτός δεν ικανός να είναι ολοκληρωτικός. Κάποιος αστεροειδής και μετεωρίτης που θα πέσει στη γη; Ναι, αλλά αυτό συμβαίνει εξαιρετικά αραιά. Όπως και η έκρηξη κάποιου ύπερ-ηφαίστειου, σαν αυτό που κοιμάται κάτω από το εθνικό πάρκο του Γέλοουστοουν στην πολιτεία του Ουαϊόμινγκ των ΗΠΑ, ίσως να πάρει χιλιετίες για να συμβεί. Η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα, εκείνη που πάντα αφάνιζε και συνεχίζει να αφανίζει ζωές, ήταν και θα είναι οι επιδημίες και οι πανδημίες. 
Μία τέτοια χτύπησε την πόρτα και του δικού μας σπιτιού τους προηγούμενους μήνες. Δεν έχει μεγάλη σημασία αν αυτή ξεκίνησε από την Κίνα. Από κάπου έτσι κι αλλιώς θα ξεκινούσε. Κι ούτε φαίνεται να είναι προϊόν ανθρώπινης συνωμοσίας, αφού μέχρι στιγμής υπάρχουν αξιόπιστες μελέτες οι οποίες καταρρίπτουν κατηγορηματικά αυτόν τον ισχυρισμό. Εξάλλου, σύμφωνα με αρκετούς βιολόγους, το βιολογικό οπλοστάσιο των κρατών έχει στη διάθεσή του πολύ χειρότερους ιούς. Ο παρών κορωνοϊός είναι τόσο έξυπνα κατασκευασμένος, που μέχρι στιγμής μόνο η φύση μέσω της φυσικής επιλογής μπορεί να δημιουργήσει κάτι τόσο τέλειο. Αν είχαμε ως άνθρωποι τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ή να κατασκευάσουμε κάποιον τέτοιον ιό, τότε θα είχαμε τέτοια βιοτεχνολογία ώστε να μπορούμε να θεραπεύουμε εύκολα κάθε είδους καρκίνο και ασθένεια.
Τέλος πάντων, αυτό που θέλω να επισημάνω πάνω απ’ όλα είναι ότι πέρα από κάθε είδους θεωρίας συνωμοσίας ή κινδύνου για την ανθρωπότητα ο ιός είναι σήμερα εδώ στις ζωές μας και θα περάσει καιρός μέχρι να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Οι Κινέζοι αυτήν τη στιγμή δοκιμάζουν ήδη σε ανθρώπους εθελοντές ένα εμβόλιο που βασίζεται απλώς σε νεκρωμένους ιούς και παράγει σημαντικό αριθμό αδρανών αντισωμάτων. Είναι το πιο ελπιδοφόρο μέχρι τώρα, αφού έχει λειτουργήσει καλά σε πειραματόζωα πιθήκους μακάκους και η παγκόσμια παραγωγή του είναι πολύ εύκολη και γρήγορη. Από την  άλλη πλευρά, υπάρχουν δεκάδες προγράμματα ερευνών για την ανάπτυξη πιο πολύπλοκων εμβολίων, τα οποία να μπορούν να αντιμετωπίσουν πιθανές παρενέργειες. Αυτό είναι πολύ δύσκολο, αφού ο ιός είναι “πανέξυπνος” και ξέρει να καμουφλάρεται πολύ καλά και έτσι να κρύβεται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι, επίσης, καταπληκτικός ο μηχανισμός με τον οποίον προσδένεται την τελευταία στιγμή στους υποδοχείς των ανθρώπινων κυττάρων, μη δίνοντας χρόνο στα ανοσοποιητικά κύτταρα να “δουν” τους δικούς του υποδοχείς. Πάντως, οι μελέτες προχωράνε πολύ καλά. Οι ερευνητές έχουν χαρτογραφήσει το γονιδίωμα του ιού, γνωρίζουν γενικά πως είναι η δομή του και έχουν στο πλάνο τους αρκετές υποψήφιες φαρμακευτικές ουσίες για να τον καταπολεμήσουν.
Όσο, όμως, οι ερευνητικές σε όλα τα κράτη θα συνεχίζουν το έργο τους, ο ιός θα συνεχίζει να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο βασικός μέσος ρυθμός μετάδοσης είναι 3, δηλαδή ένας ασθενής μολύνει άλλους τρεις ανθρώπους. Πρόκειται για εκθετική συνάρτηση.Αν υποθέσουμε ότι ο καθένας μας μολύνεται και μέσα σε μια εβδομάδα μολύνει ακόμα τρεις ανθρώπους, τότε σε 10 εβδομάδες οι άνθρωποι που θα έχουν τον ιό θα είναι 3^10, δηλαδή περίπου 59.000 άνθρωποι. Για να μολυνθούν όλοι οι κάτοικοι της Ελλάδας απαιτούνται κάτι λιγότερο από 14 εβδομάδες, δηλαδή λίγο περισσότερο από τρεις μήνες. Αν, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, υποθέσουμε ένα ποσοστό 10% εισαγωγής στις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), τότε θα χρειαστούμε για αυτό το χρονικό διάστημα περίπου ένα εκατομμύριο κρεβάτια το λιγότερο. Με θνησιμότητα 5% θα έχουμε περίπου 500.000 θανάτους στην Ελλάδα, κυρίως ανθρώπων μεγάλης ηλικίας και άλλων με υφιστάμενα προβλήματα υγείας. Ο αριθμός είναι τρομαχτικός. Επίσης, όλα τα υπόλοιπα κρίσιμα περιστατικά που δεν θα αφορούν τον ιό δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν και έτσι θα υπάρξουν και θάνατοι λόγω ανεπάρκειας ΜΕΘ. Π.χ. κάποιος άνθρωπος που έχει καρδιακό επεισόδιο ή έχει τραυματιστεί σοβαρά δεν θα μπορεί να βοηθηθεί και μάλλον θα πεθάνει έξω από το νοσοκομείο.
Γι’ αυτόν τον λόγο τα κράτη πήραν τόσο σοβαρά μέτρα για την αντιμετώπιση του ιού. Η απαγόρευση της κυκλοφορίας αντίκειται στην ελευθερία του πολίτη να κινείται ελεύθερα, όπως αυτή ορίζεται στα ευρωπαϊκά συντάγματα. Κι όμως έπρεπε να παρθεί, γιατί είναι ίσως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ανακοπεί η μετάδοση του ιού. Η ελάχιστη φυσική απόσταση του ενάμισι μέτρου είναι και αυτή επιβεβλημένη. Και τώρα που κάποια άλλα μέτρα χαλαρώνουν η χρήση μάσκας μύτης και στόματος, έστω και αυτοσχέδιας, είναι και αυτή αναγκαία. Οι περισσότεροι πολίτες το έχουν καταλάβει σιγά-σιγά αυτό και συνετίζονται με τις κυβερνητικές υποδείξεις και τα μέτρα. Πολλοί από εμάς έχουμε συνειδητοποιήσει ότι, μόνο αν δράσουμε ο καθένας μας και η καθεμία μας αλληλέγγυα απέναντι στον άλλο συνάνθρωπο, τότε θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τη μετάδοση του ιού. 95% από εμάς δεν θα πεθάνει, αλλά ένα 5% θα φύγει από τη ζωή με φρικτό τρόπο. Το πνευμονικό οίδημα είναι άσχημο πράγμα. Και είναι πολύ κρίμα ένα παιδί που έχει κάποιο άλλο υποφερτό πρόβλημα υγείας τελικά να πεθάνει από τον ιό. Ή η μητέρα μας, ο παππούς μας, η γιαγιά μας, ο ηλικιωμένος γείτονας και φίλος μας, άνθρωποι από τη δουλειά μας ή από τις καθημερινές μας δραστηριότητες, όλοι αυτοί να φύγουν έτσι ξαφνικά από τη ζωή εξαιτίας μιας τέτοιας κατάστασης.
Μπορούμε ως πολίτες να σταματήσουμε όλους αυτούς τους θανάτους; Ίσως όχι όλους, μα μπορούμε σίγουρα πάρα πολλούς με το να τηρούμε τα μέτρα για την αποφυγή μετάδοσης του ιού. Το πιο σημαντικό είναι να διατηρούμε τουλάχιστον ενάμισι μέτρο φυσική απόσταση από τον διπλανό μας. Παντού. Όταν ψωνίζουμε, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και οπουδήποτε υπάρχει ανθρώπινος συνωστισμός να φοράμε μάσκα. Ακόμα καλύτερα και στον δρόμο και οπουδήποτε εκτός σπιτιού. Στον δρόμο να κάνουμε υπομονή και όταν αυτός είναι στενός να κάνουμε άκρη και να περιμένουμε για να περάσει ο διπλανός μας. Τους παππούδες και τις γιαγιάδες να τους προσέχουμε ακόμα περισσότερο. Δεν ξέρουμε αν έχουμε μολυνθεί, μπορεί να νοσούμε ασυμπτωματικά, και είναι πιθανόν να τους μεταδώσουμε τον ιό.
Γενικά, ο καλύτερος κανόνας για την πιο σωστή συμπεριφορά απέναντι στους συνανθρώπους μας είναι “να συμπεριφερόμαστε σαν να νοσούμε ήδη από τον ιό και προσπαθούμε να μην κολλήσουμε τον διπλανό μας”. Εξάλλου, η μάσκα προσώπου, με εξαίρεση τις ειδικές ιατρικές, δεν προστατεύει εμάς από τον ιό, αλλά τον διπλανό μας. Αν εμείς φοράμε μάσκα και αυτός δεν φοράει, τότε εμείς είμαστε που κινδυνεύουμε να κολλήσουμε από αυτόν. Άρα, να μην φοράμε και εμείς; Όχι, το σωστό, το αλληλέγγυο και το κοινωνικότερο είναι να φορέσει και αυτός μάσκα. Όλοι μας δηλαδή. Θα πρέπει, εδώ, να συνειδητοποιήσουμε ως πολίτες ότι η αντιμετώπιση του ιού δεν μπορεί να γίνει μόνο από μερικούς πολίτες, αλλά πλήρως από ολόκληρη την κοινωνία. Και δεν πρέπει να έρθουν το κράτος, ο νόμος ή κάποιος αστυνομικός σαν μπαμπούλες πάνω από το κεφάλι μας για να μας το επιβάλλουν αυτό. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να έχουμε ή να αποκτήσουμε μέσα από αυτές τις καταστάσεις την κατάλληλη εκείνη ωριμότητα για να πούμε “θα διατηρήσω φυσική απόσταση από τον άλλον άνθρωπο, για να μην τον κολλήσω ενδεχομένως” ή “θα κάνω υπομονή αυτόν τον καιρό και δεν περιορίσω τις κοινωνικές μου επισκέψεις, γιατί ίσως έτσι μεταδώσω τον ιό σε κάποιον από τους φίλους μου και αυτοί σε κάποιον άλλον άνθρωπο που μπορεί να πεθάνει από αυτό”.
Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις σε αυτήν τη λογική. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι αναπτυγμένη την κοινωνική τους νοημοσύνη. Αρκετοί είναι εγωιστές και νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους και καθόλου για την κοινωνία. Ένα σημαντικό ποσοστό του ανθρώπινου πληθυσμού αποτελείται από “ψυχοπαθείς” (psychopaths και sociopaths), οι οποίοι σύμφωνα με τον ψυχιατρικό ορισμό “δεν έχουν την ικανότητα να νοιώθουν συναισθήματα ή τύψεις”. Αυτοί ποικίλουν από 1% έως 2% και είναι στατιστικά στην πλειοψηφία τους άνδρες. Στην Ελλάδα αυτός ο αριθμός είναι περίπου από 100.000 έως 200.000 ανθρώπους, οι οποίοι δεν μπορούν να νοιώσουν αγάπη, στοργή, τύψεις ή οποιοδήποτε “κοινωνικό” συναίσθημα. Μέσα τους είναι άδειοι από συναισθήματα, δεν έχουν αυτό που ο λαός μας αποκαλεί “συνείδηση”. Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς είναι πολύ έξυπνοι και μάλλον θα τηρήσουν τα μέτρα. Κυρίως για να μην ξεχωρίσουν και αποκαλυφτούν ή επειδή τυχαίνει το προσωπικό τους συμφέρον να συμβαδίσει με εκείνο του κοινωνικού συνόλου. Γιατί, όμως, πόσοι άλλοι άνθρωποι που έχουν συναισθήματα και δεν είναι ψυχοπαθείς δεν συμπεριφέρονται αλληλέγγυα και κοινωνικά; Γιατί μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού αντιδρά σαν να μην υπάρχει καν πανδημία, υποστηρίζοντας πολλές φορές μάλιστα ότι αυτό “αποτελεί μια μεγάλη θεωρία συνωμοσίας”; Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία που βλέπω οι άνθρωποι επιδεικνύουν λίγο-πολύ τέτοιες συμπεριφορές. Και πολύ πιθανόν αυτό είναι ένα πανανθρώπινο χαρακτηριστικό. Υπάρχουν πάντως οι συνειδητοποιημένοι άνθρωποι και οι εκείνοι που δεν έχουν καταλάβει τα οφέλη της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ευτυχώς, και στη Γερμανία και στην Ελλάδα οι πρώτοι αποτελούν και την πλειοψηφία.
Αν κοιτάξουμε λίγο μακριά από τους θανάτους που έχει επιφέρει ο ιός, τότε μπορούμε να δούμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος. Μακροπρόθεσμα αυτή η πανδημία είναι ένα καλό γεγονός για την ανθρωπότητα, αρκεί να την αντιμετωπίσει σωστά και να διδαχτεί από αυτήν. Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τώρα πια τον υπαρκτό κίνδυνο των επιδημιών. Ένας επόμενος ιός στο μέλλον θα μπορεί να είναι περισσότερο θανατηφόρος για όλες τις ηλικίες και ακόμα πιο μεταδοτικός. Μαθαίνουμε σιγά-σιγά ότι πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και για κάτι τέτοιο. Όταν με το καλό λήξει η πανδημία και οι τιμές πέσουν στο φυσιολογικό, πάρα πολλοί άνθρωποι θα αγοράσουν και θα έχουν στην αποθήκη τους μάσκες αναπνοής, αντισηπτικά, νερό, τρόφιμα και άλλες προμήθειες για πολύ καιρό. Μαθαίνουμε να γινόμαστε περισσότερο κοινωνικοί και αλληλέγγυοι. Δεν το έχουμε κατορθώσει αυτό πλήρως, αλλά σιγά-σιγά οι περισσότεροι από εμάς θα δούμε ότι αυτός είναι και ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Μαθαίνουμε, επίσης, ότι όλοι μαζί μπορούμε να συντονιστούμε σε ενδεχόμενα μελλοντικά μέτρα. Σε μια μελλοντική επιδημία θα έχουμε μεγαλύτερη πείρα και μάλλον δεν θα μας νικήσει ο πανικός. Θα εμπιστευτούμε τις ειδικές επιτροπές κρίσης που θα συγκροτηθούν από τις κυβερνήσεις μας και προσπαθήσουμε όλοι μαζί να πράξουμε τα δέοντα. Τα παρόντα μέτρα είναι και μια καλή άσκηση για επόμενες πανδημίες. Μαθαίνουμε και να προσαρμοζόμαστε. Η εργασία από το σπίτι είναι εφικτή, όσο και αν πολλοί εργοδότες δεν την υποστήριζαν. Οι άνθρωποι μαγειρεύουν περισσότερο στο σπίτι και έχουν αρχίσει να ψήνουν και ψωμιά και άλλα πολλά. Τα μέλη της οικογένειας μαθαίνουν να ζουν μαζί και να ανέχονται περισσότερο τα ελαττώματά τους. Οι γονείς έχουν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους και έτσι και την ευκαιρία για να βελτιώσουν τις σχέσεις μαζί τους. Πάντα υπάρχουν και θετικά μαζί με τα αρνητικά σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση.
Κουράγιο, λοιπόν, και υπομονή σε όλους μας. Πανδημία είναι, θα κάνει τον κύκλο της και θα περάσει. Στο χέρι μας είναι να πεθάνουν λιγότεροι άνθρωποι, ωσότου βρούμε μια καλή θεραπευτική αντιμετώπισή της. Προστατεύστε τους εαυτούς σας, τα αγαπημένα σας πρόσωπα και τον δίπλα συνάνθρωπό σας και όλα θα πάνε καλά.